CCF20091006010 tif

Zaczniemy od rozważań na temat znaczenia. Każdy znak coś znaczy, albo —: jak się mówi -— ma znaczenie. Co to jest owo znaczenie? Oto i centralny problem semiotyki; problem, czyli zagadnienie, albo—- by użyć innego wyrazu — pytanie. Ściśle rzeęź biorąc, może to być centralne pytanie semiotyki, ale tylko .wówczas, gdy rozumiemy je w pewien określony sposób. Okazuje się bowiem, że słowo „znaczenie” jest wieloznaczne, czyli ma wiele znaczeń; tak wiele, że o znaczeniu „znaczenia” napisano dziesiątki prac naukowych, a wśród nich jest i gruba książka pod takim właśnie, tytułem: Znaczenie „znaczenia” — The Meaning of Meaning Ogden, Richards, 1923). W książce tej analizuje się te znaczenia słowa „znaczenie”, które występują w rozważaniach nad myśleniem i mową, to jest w językoznawstwie, w pewnych dziełach filozofii i w pewnych działach psychologii. Sąto więc sęmiotyczne sensy tego wyrazu. I jest ich wiele. Obok nich jednak jest również wiele niesemiotycznych. Ludzie bardzo często mieszają owe semiotyczne znaczenia wyrazu „znaczenie” z niesemiotycznymi. Wynika stąd mnóstwo nieporozumień. Trzeba więc odgrodzić od siebie te dwie grupy znaczeń tego samego wyrazu „znaczenie”. Jak to zrobić?

Najlepiej będzie przyjąć na wstępie taką wskazówkę: słowo „znaczenie”, a także bliskoznaczne lub nawet równoznaczne z nim słowo „sens”, są rozumiane w sposób niemetaforycz-ny, dosłowny i występują w jednym ze znaczeń semiotycznych, gdy o znakach, o wszelkiego rodzaju znakach, mówimy, że mają znaczenie, czy też że mają sens, a więc po prostu, że znaczą. Gdy natomiast o czymś innym niż znak powiadamy, że ma znaczenie albo jest bez znaczenia, lub że mat sens albo jest bez sensu, to wówczas, słowa „znaczenie” i „sens” mają któreś ze znaczeń niesemiotycznych, a przy tym są rozumiane w sposób przenośny, metaforyczny..

Jakież są te niesemiotyczne znaczenia wyrazów „znaczenie" i „sens”?. Innymi słowy, jakie są niesemiotyczne pojęcia znaczenia i sensu? Można je, jak mniemamy, podzielić na trzy grupy. Do pierwszej grupy zaliczymy cztery pojęcia.    '

a — Pojęcie celu: słowo „sens” — lecz nie słowo „znaczenie” — bywa rozumiane jako cel. Na przykład zamiast „jaki to ma sens” można niekiedy zapytać „po co?”, „w jakim celu?”.

b — Pojęcie wyniku: słowo „sens” — raczej niż słowo „znaczenie” — bywa rozumiane jako wynik. Na przykład zamiast powiedzenia „sensem procesu fotosyntezy, zachodzącego w roślinach zielonych, jest przyswajanie dwutlenku węgla” możemy użyć zwrotu „wynikiem procesu...” To pojęcie sensu bywa mieszane z poprzednim, bo i cel, i wynik są na końcu danego eiągń zdarzeń; i do celu, i do wyniku owe żda-, rżenia — jak się przenośnie mówi — zmierzają czy dążą.

c — Pojęcie funkcji: zarówno słowo „Sens”, jak słowo „znaczenie” rozumie się niekiedy jako funkcję lub rolę. Na przykład mówimy „znaczenie bezpiecznika polega na tym, iż przerywa on obwód elektryczny, gdy natężenie prądu niebezpiecznie wzrasta”, ale moglibyśmy równie dobrze powiedzieć „sens bezpiecznika”, „funkcja bezpiecznika” czy „rola bezpiecznika”.

d —: Pojęcie braku potrzeby: zwrot „nie ma sensu, żeby”, np. „nie ma sensu, żebyś tam jechał”, bywa używany zamiast „nie trzeba, żebyś tam jechał", „nie powinieneś tani' jechać”. W zwrotach tego rodzaju występuje wyłącznie wyraz „sens”, nigdy zaś „znaczenie”.

Powyższe cztery pojęcia są ze sobą o tyle związane, że — jak wspomnieliśmy — i cel,

229