CCF20110301007

160

DANUTA KRZYŻYK

i odbiorczą) oraz ćwiczenia z zakresu kultury języka, stylistyki i wskazówki poprawnościowe.

Autorzy podręczników języka polskiego nie powinni zaniedbywać wiedzy o systemie językowym, traktowanej funkcjonalnie i sprofilowanej normatywnie w szkole podstawowej, pragmatycznie — w gimnazjum, a w liceum wzbogaconej

0    problemy estetyki i etyki słowa. W podręcznikach do szkół ponadpodstawowych docenienia wymaga ortografia i interpunkcja. Niepokój budzi fakt, że w podręcznikach do szkół gimnazjalnych i licealnych nie wprowadza się ani reguł pisowni, ani ćwiczeń ortograficznych i interpunkcyjnych.

W dużej mierze polszczyznę uczniowskich wypowiedzi kształtują tzw. opracowania tekstów literackich, gotowe wzory wypracowań czy nawet prezentacji maturalnych. Często napisane są one niepoprawnym językiem, niestarannie zredagowane. Zdarza się, że są to teksty, które nie mają postaci zdań. Uczniowie jednak chętnie z nich korzystają, często wręcz uczą się ich na pamięć i w ten sposób przejmują złe wzorce językowe, utrwalają błędy zarówno językowo-stylis-tyczne, jak i merytoryczne¹.

Polszczyznę, zwłaszcza prac maturalnych, kształtuje też forma testowa egzaminów i modele odpowiedzi. We wszystkich tych gatunkach szkolnej komunikacji dominującąjednostkąjęzykowąjest wyraz lub grupa nominalna. Zapewne

1    to jest jedną z przyczyn coraz niższych uczniowskich umiejętności w zakresie operacji zdaniotwórczych².

W dyskusji na temat stanu sprawności językowej młodego pokolenia Polaków nie można ograniczyć się jedynie do wskazania najczęstszych trudności i błędów językowych, do określenia przyczyn zachodzących zmian. Przede wszystkim należy podjąć działania zmierzające do podniesienia skuteczności kształcenia językowego w szkole, poprawienia statusu kształcenia językowego na wszystkich etapach edukacyjnych i podniesienia rangi przedmiotu: język polski³.

Szkoła, nauczyciele wszystkich przedmiotów, nie tylko poloniści, muszą przejąć odpowiedzialność za rozwój językowy uczniów. W swych działaniach nie mogą być jednak osamotnieni. To władze oświatowe (MEN, kuratoria) i wszystkie instytucje odpowiedzialne za edukację, a także instytucje językoznawcze, kształtujące politykę językową (w tym m.in. Rada Języka Polskiego, Towarzystwo Kultury Języka, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego⁴) powinny zapewnić szkole warunki do realizacji tego zadania, wspierać działania nauczycieli w zakresie edukacji językowej wychowanków, zapewniać dobre przygotowanie przyszłej kadrze pedagogicznej.

Aneks

1.    WYPOWIEDŹ PIERWSZA

Dziewczyna, praca maturalna w całości.

Po przeczytaniu fragmentu. Moje odniesienia, sugerują i kłótnia została wywołana o zapis morgów w testamencie. Wypominanie sobie kto ile mórg wniósł w związek czyli rzeczy wartościowe i bezwartościowe. Wypominanie rozwiązłego.

Źródłem dramatyczności sceny jest taka że każdy domagał się swego. Celem spotkania miało być zapisanie Hanki w testamencie chociaż nie była jeszcze ona żoną Antka. Wytyczki w stronę Jagny. Główna prawda jest taka że prawda zawsze w oczy koli.

2.    WYPOWIEDŹ DRUGA

Chłopak, fragment pracy maturalnej.

Biega o glebe. Boryna olał dzieci. Chycili się z Antkiem o dupę. Boryna przeinaczył Antkowi facjatę. Antek zalał się krwią. Ale on wstał. Jestem tym zdenerwowany, zdegustowany, sfrustrowany. No i z przyczyn leniwczo-psychicznych odmawiam dalszego pisania pracy. [...]

1

   Komisja Dydaktyczna Rady Języka Polskiego przesłała między innymi do MEN-u pismo w sprawie bulwersującego opracowania przygotowanego przez wydawnictwo Greg: Gotowe prezentacje maturalne. Publikacja ta, której autorkami są nauczycielki języka polskiego, w tym i autorka podręczników do szkół ponadgimnazjalnych, została napisana skandalicznym językiem, wiele w niej także błędów merytorycznych (w tym rażących), a także błędów proceduralnych (zasady tworzenia tematów maturalnych).

2

   A. Lewińska, Formula nowej matury a polszczyzna przyszłej inteligencji [w:] Współczesna polszczyzna. Stan, perspektywy, zagrożenia..., s. 485.

3

   Na ten temat wielokrotnie wypowiadali się przedstawiciele Rady Języka Polskiego, a zwłaszcza członkowie Komisji Dydaktycznej Rady Języka Polskiego. Temu zagadnieniu poświęcone były także konferencje i ukazujące się po nich publikacje, również formułowane po konferencjach, a następnie przesyłane do Ministerstwa Edukacji Narodowej i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wnioski i postulaty. Por. m.in. Wnioski i postulaty uczestników Ogólnopolskiej Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej: Kompetencje nauczyciela polonisty we współczesnej szkole, dotyczące kształcenia nauczycieli języka polskiego oraz szkolnej edukacji polonistycznej [w:] Kompetencje nauczyciela polonisty we współczesnej szkole pod red. E. Bańkowskiej, A. Mikolaj-czuk. Warszawa 2006, s. 327-330; Uchwała Komisji Dydaktycznej Rady Języka Polskiego z dnia 23 listopada 2005 roku [w:] Kompetencje nauczyciela polonisty..., s. 331—333.

4

Na temat działań edukacyjnych i popularyzatorskich w szkołach instytucji językoznawczych pisali: J. Bralczyk i A. Markowski. Zaproponowali godny wdrożenia tryb prowadzenia polityki językowej, także w szkołach, przez instytucje językoznawcze. Por. J. Bralczyk, A. Markowski, Rola i miejsce instytucji językoznawczych w kształtowaniu polityki językowej [w:] Polska polityka komunikacyjno języków a..., s. 82—89.