CCF20110301004

154 DANUTA KRZYŻYK

lekka, powabna, jalc lekki zejirek albo spłoszona sarna; Od samego początku do samego końca miłość „ skacze ’’ po bohaterach jak szalona).

Wypowiedzi pisemne i mówione młodzieży wykazują ubóstwo leksykalne w zakresie wyrażania ocen moralnych, estetycznych i utylitarnych. Popełniane przez uczniów błędy słownikowe wskazują, że słabo opanowali oni terminologię z różnych dziedzin wiedzy: albo nie znają znaczenia terminów czy też wyrazów obcych (zwłaszcza tych o niskiej frekwencji w języku potocznym), albo niedokładnie je rozumieją, nie utrwalili formy graficznej wielu z nich¹³ (por. Autor egzallykitje krainę; To solenny, samowystarczalny wszechświat złączony ze światem odrealnionym, metafizycznym; Autor nawiązuje do filozofii Freuda, która dosadnie wpłynęła na twórczość naturalistów; Modę pokolenie jest zadumane w sobie; Pragnęła dosadnego życia dla siebie i dla ojca; Moim zdaniem „Lalka " to bardzo wykwintny utwór, Telimena z zaparciem szukała przyszłego męża; Weronka powinna dogodnie zająć się Byliccp Opiszę dwie priorytetowe bohaterki; Zosia nie szukała człowieka z wysokim dobrobytem; Bylica miał siwe owłosienie nad czołem).

Na niewystarczającą sprawność leksykalną młodzieży wskazują też błędy frazeologiczne: używanie frazeologizmów w złym kontekście, różne niezamierzone modyfikacje związków frazeologicznych — zmiana jednego z komponentów, kontaminacje, rozszerzanie składu frazeologizmu, skracanie stałego połączenia wyrazowego, wreszcie — naruszanie łączliwości składniowej bądź semantycznej związku (por.: Gdy Wokulski podwaja swój majątek, ona i tak patrzy na niego z przymróżeniem oka; Prowincja od wieków uważana była za osadę spokoju; Starzy ludzie są zdani na samotność; Tadeusz chce brnąć z nią przez życie-, Żadna z nich nie chciała wyciągnąć siebie dłoni; Tadeusz daje jej się złapać w sidło; Telimena stawia siebie w nieco wyższym świetle; Chciała dotrzeć po trupach do końca; Telimena nie dawała sobie w kaszę dmuchać byle komu; Unosi się emocjami; Pragnie ujrzeć siebie u boku kogoś z majętnym portfelem; Wywiera to na niej chwilę zadumy; Narrator pobudza wodzy swojej fantazji; Pragnie oddać dług wdzięczności z nawiązką; Telimena nie potrafiła wyb-ztusić słowa z ust; Marzyła o używaniu do granic życia; Dom i okolica pałają pięknem i patriotyzmem; Byli tak biedni, że aż nie przelewało im się z kożucha).

Z roku na rok pogarsza się też stan ortografii (kłopoty sprawia uczniom przede wszystkim pisownia łączna, rozłączna, z łącznikiem, zapis wyrazów z ą i ę, pisownia ortogramów z ó, u, rz, ż, ch, h) i interpunkcji (pomijanie wszystkich znaków interpunkcyjnych w wypowiedzi) dzieci i młodzieży. Często błędy w tym zakresie nie wynikają z nieznajomości odpowiednich reguł, lecz są przejawem niechlujstwa językowego, swoistej mody na bylejakość pisania. Są też

¹³ Por. tamże, s. 124; H. Synowiec, Stan polszczyzny uczniów..., s. 110.

spowodowane nierytmicznym wprowadzaniem, ćwiczeniem i sprawdzaniem treści z zakresu poprawnej pisowni i przestankowania bądź w ogóle brakiem systematycznej pracy nad ortografią i interpunkcją zwłaszcza w szkołach ponad-gimnazjalnych. Kształcenie umiejętności poprawnego pisania ogranicza się wówczas do okazjonalnego sprawdzania umiejętności uczniów (przy okazji pi-j sania wypracowań), brakuje bowiem czasu na ćwiczenia korekcyjne i profilaktyczne. Na tym etapie nauczania nie wprowadza się też nowych wiadomości, a przecież z wieloma regułami ortograficznymi motywowanym i zasadą konwencjonalną uczniowie powinni być zaznajamiani właśnie w liceum. Rośnie też liczba uczniów, którzy"otrzymują w poradniach psychologiczno-pedagogicznych zaświadczenia potwierdzające dysortografię.

Pisemne wypowiedzi uczniów, w tym także odpowiedzi na pytania w testach egzaminacyjnych, ujawniają brak wiedzy językowej, która byłaby potrzebna do budowania poprawnych, spójnych, logicznych, funkcjonalnych wypowiedzi pisemnych. Te zadania, które wymagają od uczniów odwołania się do konkretnej wiedzy z zakresu nauki o języku, są przez nich pomijane lub niepoprawnie rozwiązywane. Przykładowo: w teście czytania ze zrozumieniem dla poziomu podstawowego (z roku 2008) jedno z zadań wymagało odwołania się do wiadomości na temat zabiegów językowych i ich funkcji, a drugie do wiadomości o stylach funkcjonalnych i ich cechach. Maturzyści bardzo często udzielali odpowiedzi nielogicznych, przypadkowych, świadczących o tym, że nie zrozumieli poleceń, że nie mają potrzebnej wiedzy. Zdaniem uczniów zabiegi językowe dynamizujące wypowiedź to na przykład: szybkość z jaką może poruszać się internauta', szybki dostęp do różnych artykułów; bolid', a ożywiające: technika i spryt, którą pokazuje internauta poruszając się w internecie', frajda i satysfakcja z siedzenia na internecie; Formułą 1 (zadanie 3.). Z kolei o cechach stylu publicystycznego maturzyści pisali następująco: Właściwością stylu funkcjonalnego jest nauka jak i zarówno autor posłużył się popularnością; Styl funkcjonalny, którym posłużył się autor mówi o tym że technika poszła w górę że każdy ma szanse zaistnieć w Internecie; Stylu jak czytelnik może się dowiedzieć, czy też przeczytać co i gdzie się znajduje w internecie o pisanych blogach. Temat który jest poruszony na temat błogów jest bardzo popularny na całym świecie i prawie każdy o nim słyszał; Styl jakim posługują się młodzi ludzie. Sam pyta i sam odpowiada na pytania; Język bezstronny; Autor posłużył się przeszłością oraz teraźniejszością; Styl publicystyczny po-I zwala na wyrażanie własnego zdania bez poprawności politycznej; Wyrażanie zalet i wad (zadanie 6).

Stopień opanowania przez uczniów na wszystkich etapach kształcenia umiejętności językowych i zasób ich wiedzy o języku wskazują na to, że dotychczasowe sposoby rozwijania języka młodego pokolenia i jego świadomości języko-