CCF20110301003

152 DANUTA KRZYŻYK

w zależną, wplatają cytaty do wypowiedzi bez ich powiązania formalnego z własnym tekstem), a nawet, także w pracach maturzystów; niewłaściwe wyznaczanie granicy zdania. Występuje także ubóstwo struktur składniowych, ujawniające się w powtarzaniu tych samych konstrukcji i prowadzące do monotonii tekstu. Coraz częściej pojawiają się konstrukcje anakolutyczne — wypowiedzi złożone (zazwyczaj wielokrotnie), w których zostały naruszone związki składniowe (oczekiwany schemat składniowy), a także zaburzone relacje semantyczno-logiczne pomiędzy zdaniami składowymi, (por. aneks -wypowiedź czwarta i wypowiedź piąta; por. także sformułowania: W marzeniu sennym jak i rzeczywistości wszystko zależało od niego; Autor dokładnie opisuje świat, w którym ma zamieszkać państwo Bovary; Autor w porównaniu używa aluzje biblijną; Wtedy wybiega na przedpokój; Zachwyca się nad pięknem natury, Miały wiele wad nad którymi powinny, się wstydzić; Chciała być w związku tylko z korzyści materialnych; Panna Izabela pełna jest niepokoju, dlatego ponieważ otaczają ją lasy góry gdy jedzie karetą; Nasówają się jej pytania odnośnie wynużonego człowieka z doliny; Często idzie do gabinetu zajmując się tam rozmyślaniem; Mickiewicz powołując się do antyku pisał

0    hydrze; Analizując podane fragmenty bohaterka ta była cwana, przebiegła

1    zapatrzona w siebie; Podczas snu pojawiła się nowa postać. Której widać było tylko połowę ciała; Podmiot liryczny zachęca do walki młode pokolenie „Choć droga stroma i śliska"; Tłumaczył ją mówiąc, że „Bo się u nich nie przelewa"). W swoich wypowiedziach wielu uczniów odchodzi od zadania rozumianego jako podstawowa jednostka komunikacyjna, będąca strukturą uporządkowaną wewnętrznie pod względem formalnym i semantycznym (por. aneks - wypowiedź pierwsza, trzecia, czwarta). Konsekwencją tych wykolejeń składniowych są: niekomunikatywność przekazu, brak precyzji sformułowań, nieporozumienia językowe, w tym niezamierzony komizm.

Na taki sposób budowania tekstu ma bez wątpienia wpływ polszczyzna potoczna (piszący bezrefleksyjnie przenoszą do swoich wypracowań wypowiedzenia właściwe językowi mówionemu) i kultura „migawkowa”, której uczniowie są uczestnikami. Jak zauważają pragmalingwiści: „Dzisiejsza rewolucja techniczna (...) prowokuje przejście od specjalistycznej »jednej rzeczy na raz« bądź też linearnej, logicznej sekwencji kilku rzeczy, do »wszystkich naraz« wielu rzeczy jednoczesnych”^{1 2}. Ta cecha współczesności rzutuje także na sposób myślenia uczniów (symultaniczny, równoczesny, obrazowy a nie werbalny)", por. aneks — wypowiedź pierwsza.

Jak wynika z analizy zgromadzonego materiału językowego, nierzadko błędom składniowym towarzyszą inne uchybienia - stylistyczne, leksykalne, frazeologiczne³. Trudności sprawia uczniom również'wybór wzorca stylistycznego, w jakim powinni się wypowiadać. Kolokwializacja, brutalizacja czy wręcz wul-garyzacja języka wypracować (nie zawsze świadoma i zamierzona), to zjawiska dość powszechne (por. aneks - wypowiedź druga i trzecia, por. także: Mickiewicz to najznakomitszy spec od romantyzmie, Bylica myślał o swojej dołującej przyszłości; Ona traktuje ojca jako ,, wyczerpaną baterię ”; Telimena uganiała się za wieloma facetami; Bylica został stłamszony i odsunięty w kąt; Za to też nie trawiła siostry; Bylica jest czasem upierdliwy; Teraz opiszę tą pojebaną Telimenę). Można też zaobserwować niejednolitość stylistyczną wypowiedzi -łączenie stylu literackiego z urzędowo-kancelaryjnym, publicystycznym, z elementami polszczyzny potocznej bądź regionalnej, a także niedostosowanie stylu wypowiedzi do oficjalnej maturalnej (por. aneks - wypowiedź piąta). Niekiedy pojawiają się sformułowania pseudopoetyckie, banalne metafory, pretensjonalne peryfrazy, skróty myślowe, wypowiedzi nieprecyzyjne, niejednoznaczne (por.: Młodzi w takich sytuacjach czują się jak na łańcuchu, którego nie mogą zerwać; My na stare lata będziemy mieli mózgi przeżarte pragnieniami które nie były spełnione; Łono natury jest w tym tekście początkiem wszystkiego; W końcu miasto zniwelowało cały korzeń jego męskiej osobowości; Drugie opowiadanie ma wiele cech wspólnych z wcześniejszym. Jest niczym rana, która się goii na gorącym słońcu, która wypala się i gnije; Na kartach literatury spotykamy się z różnymi obrazami ojczyzny. Są to arkadie, miejsca utracone, matki, tonące statki; Piękny i wybujały opis zmienia się w obrzydliwe przedstawienie pokrzyw i chwastów; Marzenia te zdają się być odzwierciedleniem jej życia, wyuzdanych finezji, polemiki myśli, senne marzenia panny Izabeli odzwierciedlająjej zawiłą a jakże prostolinijną duszę; Panna Izabela nawet pogrążając się w marzeniach, śnie, chwilowej nieciktywności organizmu, wszelkich jego kończyn, chce zdać się na odpoczynek troski narastające w jej życiu nawet w snach jej nie opuszczają i nie pozwalają na upragniony odpoczynek; Uczucia Izabeli wobec niego są wręcz mało że skryte, ale nawet bardzo grzeszne, gdyż ona sama obdarza go poniekąl zaufaniem, ale głównie sympatią i uczuciem wyższej rangi czymś co jest godne podziwu, szlachetności; Izabela jest marionetką życia; Zosia pląsała między kwiatami, śpiewając i rozkoszując się pięknem natury; Telimena napotykając Tadeusza pokazuje swoją kobiecość, piersi, lekkie wyuzdanie; Zosia —

1

   Por. A. Skudrzyk, J. Warchala, Szkoła wobec nowych form dyskursu [w:] Kompetencje nauczyciela polonisty..., s. 265.

2

   Tamże, s. 264.

3

W pracach maturalnych z roku 2009 odnotowano liczne błędy słowotwórcze, por,: gawę-dować, majętliwość, poematyk, siostrzańcza zgoda, ptasięcy (głos), pieniędznie, skąpirowość, sprzeciwstawić, wodzicielka, córkurka, próżnianka, arystokrackie pochodzenie, majętliwość, zaiskrzą w nich uczucie, żyli skromno, kokieterka, śmiałe powiedzieć, dygnitarzówka, druzgatające środki.