DSC09680

Mtofcoł c;h>u'liisfci

dosurogauy v>rs^2 iwiiidomoM literacką epoki. Tak więc, Je^li czy n-nik'.om wiążącym \v pierwszym, oajbardaiej aktywnym okresie istnienia grupy była reakcja na fakt odzyskania niepodległości, w okresie drugim. kiedy’ r mała Ja rwia owtgo „programu l>ox programu”, r.asad-niesym elententem spdjhjącym był udział, poślini lub bezpośredni, w tym, co proponowały „Wiadotuośei Literackie”. Na obu etapach roiNw.iu Skamamier odpowiadał innym sytuacjom historycznoliterac-khn, był wy nikiem innych sytuacji społecznych.

IV. MODKI. POEZJI

Do rej pory pozostał na marginesie problem poetyki SKamnndra — interesujący tu przede wszystkim o tyle, o ile stanowić może czynnik spajający grupę Troć ryński \v cytowanym artykule nie przeczy pewnej wspólnocie skumana rytów na tej płaszczyźnie, jednakże poetykę ich uważa ca właściwą ogólnie początkowi lat dwudziestych, a więc nie jednej grupie, ale całemu pokoleniu poetyckiemu („pierwszemu pokoleń:u poetyckiemu nowej Polski”). Skamandrytów uważa autor ;a jego koryfeuszy, poza tym wydziela — niezbyt w zgodzie z poprzednim wywodem, a także faktami — „drugie pokolenie” z takimi poetami, jak Pawlikowska, Karski. Podhorski-Okołów, Baliński, Broniewski, Napierski, Irena Tuwim.¹*

■ Ten wywód tYocsy^.słkfa. choć swraea trafnie uwtft na to, co i dzisiejszej perspektywy at* twwW tMhqpck w^tpU« ,«.n, mianowicie na stylową wspólnotę w»tto---w. poetów. drOiutuJłcytfc w r. 191 i 1 parę lat po nim, prowokuje do istot-a*<v' sprawo; w u. r> wili wwy ukim mówiąc o ..pokoleniu skamandrycklm”, pomija krytyk poctow. —kucycft W imtych grup poetyckich, czasem tak prętnych, jak futuryści 1    skupiany przy ..Zdroju”, co nawet, jeśli się uzna niewątpliwą

kU>l\W ich poetyki doświadczeniom „Skamandra”, prowadzi do zwichnięcia per->w«jwt; pesz tym do owego ..drugiego pokolenia'* zalicza autor poetów, którzy hyh rówieśnikami : lamandiytón. a niektórzy byli nawet starsi, jak Podhorski-Oko-który naw-.asem mówiąc pierwszy tom poetycki opublikował przed r. 1914.

Nz margmesac romtaa Troczynskiego wylania się Inny problem, który prry-MjoawJ musi anstae zasygealizowrony: grupa literacka a pokolenie. Potoczna in-Mk|9 Mliryw-tłaby traktować grupą jako pojęcie węisze 1 podporządkować ją pckcćeniu. Sprawa nie jest tak prosta, jeśli chce się obydwoma terminami operować w ten sposob. by odpowiadały określonym konkretom historycznoliterackim. W pewnych bowiem sytuacjach nowo wstępujący zespól pisarzy kształtuje jakąś swo;a tenkn ogólną > \i:darno>-' — powstaje zjawisko „świadomości pokoleniowej” (termin K. Wyki}, charakterystyczne np. dla modernistów. Świadomości takiej nie anieli poeci, debiutujący około r. 1UI, zrzeszeni w różnych grupach, często względem siebie antagonisty canych. Wydaje się więc, śe ..pokolenie” i .grupa" odpowiadają innym układom historycznoliterackim.

ca

Sprawa wszakże nie jest tak prosta, gdyż poetyka Skamandra. w świadomości literackiej epoki odbierana była nie jako zjawisko, pokoleniowe, ale jako dokonanie określonego zespołu poetów. W tym kierunku szły także sugestie krytyki, tej przede wszystkim, która zajmowała w stosunku do Skamandra stanowisko pozytywne lub też pełniła względem niego — jak twórczość K. W. Zawód zińskiego — funkcje apologetyczne. To Zawodziński właśnie przez cały okres dwudziestolecia w licznych artykułach, recenzjach, notatkach polemicznych głosił przełomową rolę Skamandra dla dziejów polskiej poezji, nie zawahał się nawet przed takim twierdzeniem: „...dopiero opublikowanie pierwszych zbiorków, łatwo zauważalnych wśród ubogiej produkcji książkowej za okupacji, i gwałtowna reakcja publiczności na ich carmina non prius audita są zjawiskiem historycznoliterackim, które można porównać z przedstawieniem Hemaniego lub I pierwszymi tomikami Mickiewicza, przynajmniej w granicach jednego gatunku poezji lirycznej, nie bez echa jednak w stylu prozy i ogólnej kultury artystycznej.”¹⁹

Mniemania Troczyńskiego i Zawodzińskiego, tak różne w zakresie oceny, mają jeden moment wspólny: ujawniają przełomową rolę Skamandra, pierwszy z krytyków jednak widzi w niej przede wszystkim wypadkową obiektywnej sytuacji literackiej, drugi — przypisuje jej wartości bezwzględne, porównując z tym, co miało w dziejach poezji rolę przełomową bezapelacyjnie. W istocie więc żaden z tych głosów nie kwestionuje odrębności Skamandra na tle dziejów polskiej poezji dwudziestego wieku.

Cóż jednakże o tej odrębności decydowało? Ze względu na problematykę niniejszego szkicu nie możemy tu przedstawić opisu poetyki Skamandra w jej historycznej konkretności (to zresztą było już robione wielokrotnie, nie ma więc potrzeby powtarzać mniemań, które w wielu punktach będą równały się obiegowym), interesuje nas zaś ona jako czynnik spajający grupę. I to czynnik spajający w dwojakim sensie, chodzi bowiem zarówno o podobieństwa twórczości poszczególnych członków grupy, jak tez o to, jak te podobieństwa odbijają się w świadomości literackiej, jak w niej z tego punktu widzenia oglądana jest grupa.

Niejednolitość doświadczeń poetyckich członków Skamandra konstatowano wielokrotnie, w jego poetyce stwierdzano różnorakie nawarstwienia historyczne, stwierdzano także różne w istocie postawy

II K. W. Za Wodziński: JutUUusi •Skamandra•, „Przegląd Współczesny” IMJ, nr 111.