IMG�88

IRENA SŁAWIŃSKA

Odczytanie dramatu

I

Tytuł mej wypowiedzi zapożycza się u Francuzów: to odpowiednik francuskiego terminu lec turę, terminu coraz częściej spotykanego we współczesnej krytyce, zresztą przeważnie w liczbie mnogiej: lectures¹. Liczba mnoga byłaby i w tytule mego referatu najwłaściwsza, będzie tu bowiem mowa o różnych możliwych odczytaniach dramatu, nie zaś o jednym tylko, rzekomo adekwatnym i godnym polecenia modelu. Liczba mnoga będzie zarazem rewizją mojej wypowiedzi sprzed kilku lat, wielokrotnie odtąd przez różne wydawnictwa przedrukowywanej — wypowiedzi o „strukturze dzieła teatralnego”². Do owych „propozycyj badawczych", przedłożonych czytelnikom w 1967 r., pragnę dziś dołączyć rodzaj metodologicznego postscriptum, które da mi okazję do pewnej autokorekty.

Tonem wiodącym i dewizą tego postscriptum niech będzie pochwała pluralizmu metodologicznego i postulat wielkiej elastyczności w stosowaniu narzędzi badawczych. Do pluralizmu skłaniają autentyczne (choć może cząstkowe) osiągnięcia naukowe ostatnich dziesięcioleci, nowe widzenie rzeczy, rzutujące również i na interesującą nas problematykę. Elastyczność to stary, od dawna uznany wymóg naukowy. Jeśli przypominamy tę zasadę ex re dramatu, to dlatego, że rozbicie tradycyjnych form teatralnych i narodziny nowych apelują o większe zróżnicowanie instrumentów interpretacyjnych.

Czy istnieje jedna metoda, zapewniająca pełne odczytanie dzieła sztuki, uniwersalny klucz? Wiemy, że do odkrycia tego klucza pretendowały kolejno różne -izmy i -logie naszej epoki. Bezpieczniej może uznać, że każda z propozycji metodologicznych ma ograniczone możliwości poznawcze, pozwala odkryć jeden tylko aspekt badanych zjawisk, gdyż tylko na jeden wycinek rzeczywistości kieruje swój reflektor.

1

   Terminu tego używają np. Bernard Dore, Lec turę de Brecht, Parts 1960, Richard Demarcy, Ślćments d'une sociologie du thęątrę, Parts 1973, „10/18”.

2

   I. Sławińska, Struktura dzieła teatralnego. Propozycje badawcze, (w:) Problemy teorii literatury, Wrocław 1967, s. 290-309.