jak ludzie kłamia0034

Jak ludzie kłamią? — Strategie 201

ry, Jerry, Jerry. — Ściskając mu rękę utrzymuj kontakt wzrokowy. W dziesięciu przypadkach na dziesięć, Jerry w końcu przerwie twój uścisk, wymamrocze słowo lub dwa i odejdzie... Są też inne warianty tej techniki. Wystarczy powiedzieć wysokim głosem: — Jerry. Jer-ry. Co można powiedzieć?

— lub bardziej kłamliwe w niskiej tonacji: — Jerry. Brakuje mi słów — Albo nieco bardziej ironicznie: — Jerry, wszyscy o tym mówią.²⁴

j$(fp rTśup o z y c j a (posuwa się nieco dalej w swojej su-gestywności. Jest to najogólniej rzecz ujmując, sąd umożliwiający wypowiedzenie zdania zawierającego na powierzchni inny sąd (łac. TLippdśtfio~='j3odkTadanie)| „Pod-kładamy”zatem naszemu rozmówcy cos, o czym me wie, a co niekoniecznie musi być prawdą. Mogę stwierdzić np. „Moje najstarsze dziecko skończyło szkołę.” Presuponuję w ten sposób informację o posiadaniu co najmniej trójki dzieci, bowiem gdybym miał ich dwoje, powinienem powiedzieć starsze. W przypadku jednego dziecka informacja o relatywnym wieku nie powinna była się w ogóle pojawiać. Jeśli presupozycja zawiera fałszywe informacje, rzadko napotyka na opór, gdyż wymaga aktywnego zaprzeczenia, które — jak pisałem wcześniej — wiąże się ze sporym wysiłkiem i jest niezgodne z regułami konwersacji. Oczywiście, presupozycja sama w sobie nie jest metodą doskonałą, bowiem zawsze można zarzucić jej fałsz. Obrona presupozycji jest jednak łatwiejsza niż stwierdzenia wprost. Trudno się bowiem wyprzeć fałszywości stwierdzenia „mam trójkę dzieci”, o wiele łatwiej natomiast zasugerować błędność procesu wnioskowania rozmówcy. ¹ Presupozycja bywa wykorzystywana w dyskusjach politycznych. W jednym z wywiadów udzielonych w 1991 roku premier Jan Olszewski stwierdził: „Będziemy podejmować bardziej suwerenne d e cy z j e .” Rzeczywiście przekazywaną informacją jest stwierdzenie: „Bę-

²⁴ J. Carrol, Eueryday hypocrisy - A user 's guide. „San Francisco Chronicie”, 11 kwietnia 1983. [za:] P. Ekman, Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce, małżeństwie. Wyd. cyt.