Kukułka7

HI. Czynniki rozwojg t zmienności stosunków międzynarodowych

!e. Z faktu, że w 2000 roku ludzi powyżej 60 lat było trzykrotnie więcej niż w 1950 r., wyprowadzono wnioski, źe inna musi być polityka socjalna państw w sprawach zatrudnienia, rozrodczości, troski o zdrowie dzieci i starszych, zwłaszcza w krajach rozwijających się, Z kolei kraje rozwinięte, które najbardziej odczuwają spadek przyrostu naturalnego i wzrost grapy ludzi starszych, zmuszone są prowadzić aktywną politykę demograficzną oraz życzliwiej przyjmować imigrantów z krajów biednych i przeludnionych. Na różnych obszarach świata problem ten jest poddawany regulowaniu międzynarodowemu.

W praktyce stosunków międzynarodowych nie znajdują potwierdzenia skrajne teorie determinizmu geograficznego i demograficznego. Ich formułowanie i absolutyzowanie- jest nieuzasadnione, ponieważ objęte nimi zjawiska występują zawsze w dialektycznym związku z pozostałymi czynnikami warunkującymi i sprawczymi rozwoju oraz zmienności stosunków międzynarodowych. Siła ich oddziaływania zależy od okoliczności, miejsca i czasu, W różnych państwach i częściach globu te same czynniki wpływają w odmienny sposób na działania i interakcje międzynarodowe. Dlatego właśnie w dzisiejszych czasach związane z owymi czynnikami koncepcje deterministyczne tracą na znaczeniu. Ich echo można znaleźć jedynie w niektórych koncepcjach związanych z ideologią neoliberalną (mondia-lizmu, globalizmu, federalizmu czy regulacji migracji).

B. Rozwój i zmienność stosunków międzynarodowych warunkuje w dużym stopniu czynnik narodowościowy. Świat jest bowiem zróżnicowany głównie pod względem narodowym, Narody stanowią podstawę nowoczesnych państw. One też tworzą najgłębsze cechy tożsamości państwowych. Aspiracje, interesy i cele poszczególnych narodów mają duży wpływ na ich zachowania w środowisku międzynarodowym, a zatem na zakresy i dynamikę interakcji międzynarodowych. Miał więc rację wybitny socjolog Józef Chałasiński, który w swoim głośnym dziele z 1968 roku pt. „Kultura i naród” twierdził, źe „naród” jest właśnie tą historyczną formą nowoczesne) epoki, która różnym rodzajom aktywności ludzkiej, różnym przejawom walki, życiu ludzkiemu w ogóle nadawała sens moralny i moralną sankcję.

Brak wyraźnej struktury narodowej w części państw postkolo-nialnych dowodzi jedynie, że z różnych przyczyn nie mogła ona jeszcze się ukształtować. Jednakże przemiany, zachodzące w tych państwach po ich dekolomzaeji -wskazują, że dokonują się tara procesy narodotwóreze. Dowodzi tego również wielka wrażliwość państw nowo wyzwolonych na wszelkie przejawy ucisku i nierównego traktowania narodów* w stosunkach międzynarodowych. Ilustracją takich postaw są postulaty państw biedniejszego Południa świata w sprawie ochrony tożsamości narodowych przed presją procesów giohaliza-eyjnych, które rozwijają się przede wszystkim w interesie państw bogatszej Północy.

O randze czynnika narodowego w rozwoju i zmienności stosunków' międzynarodowych świadczą również różne zachowania międzynarodowe państw. Narody państw nowo wyzwolonych ciągle przejawiają solidarność z tymi narodami, które przeżywają rozmaite presje zewnętrzne i które odczuwają zagrożenie dla ich bezpieczeństwa. Historycznymi przykładami takiej solidarności w drugiej połowie XX wieku były przejawy wsparcia politycznego i materialnego dla Wietnamczyków’, Algierczyków i Palestyńczyków, którzy w kolejnych latach stawali się symbolami walk narodowo wyzwoleńczych w świecie.

Narody wpływają na stosunki międzynarodowe dzięki swym doświadczeniom historycznym i nagromadzonym wartościom cywili-zacyjno-kułturowym. O tym wpływie decyduje również oryginalność wkładu danego narodu do rozwoju i funkcjonowania stosunków międzynarodowych. Jeśli z owych tradycji, wartości i oryginalności wynika, że dany naród trwale i konsekwentnie szanuje inne narody, traktuje je jako sobie równe oraz toleruje odmienności ich systemów wartości, to w konsekwencji wzrasta jego prestiż w środowisku międzynarodowym, a zatem i możliwość zwiększania jego ‘wpływu na życie międzynarodowe.

Na u warunkowani a narodowe aktywności międzynarodowej państw składają się następujące procesy działań i interakcji w ich środowisku: 1) Procesy utrwalające lub naruszające ich niepodległość; 2) Procesy pogłębiające stany poczucia pewności lub niepew-

57