niedokrwistosci (4)

Roztwory krystaloidów szybko znikają z krwiobiegu przenikając do przestrzeni międzytkankowych, a następnie zostają stopniowo wydalone przez nerki z moczem. W łożysku krwionośnym zatrzymuje się tylko woda związana z białkiem lub innymi koloidami.

31.4.3. Roztwory koloidalne

W ostatnich latach zwiększa się wyraźnie z roku na rok ilość i częstość stosowanych na świecie roztworów koloidalnych jako osoczozastęp-czych. Przyczyną jest nie tylko wzrastająca dramatycznie liczba wypadków drogowych i in. związanych z ubytkami krwi, ale również niebezpieczeństwa wynikające z przetaczania krwi, a zwłaszcza ryzyko zakażeń wirusowych (HIV, HBV). Niezależnie od tego doświadczenia kliniczne wskazują, że przy ubytkach krwi i wstrząsie hipowolemicznym nie zawsze przetoczenie zawiesiny erytrocytów, jakim jest krew wywołuje najbardziej korzystny efekt. Często odwrotnie — właśnie obniżenie hemato-krytu i zmniejszenie lepkości krwi (hemodilucja) powoduje poprawę przepływu tkankowego krwi i poprawę dostawy tlenu do tkanek. To przyczyniło się do znacznego zwiększenia stosowania płynów osoczozastęp-czych - głównie syntetycznych koloidów.

Roztwory koloidowe jako płyny krwiozastępcze zaczęto stosować u ludzi w czasie 1 wojny światowej - były to roztwory żelatyny i gumy arabskiej. W okresie 11 wojny światowej wprowadzono do lecznictwa poliwinylopiroliden - Periston. Od 1944 r. rozpoczęto stosowanie w lecznictwie dekstranów, a od 1963 - hydroksyetyloskrobię (HES).

Obecnie ze względu na działanie niepożądane nie stosuje się poliwiny-lopirolidenu oraz gumy arabskiej. Największe znaczenie praktyczno-kli-niczne mają dekstrany, hydroksyetyloskrobię i żelatyny.

Dekstran

Budowa

Dekstran jest to wielkocząsteczkowy polimer glukozy, składający się z mieszaniny różnej wielkości kompleksów glukozy zawierających najczęściej 200-450 cząsteczek glukozy połączonych wiązaniami glikozydowy-mi. Efekt biologiczny dekstranu zależy od wielkości jego cząsteczki (kompleksu).

Właściwości i działanie

Dekstran jest silnym hydrofobem, tzn. wiąże na swej powierzchni duże liczby cząsteczek wody. Wywiera on bardzo silny efekt objętościowy -do 200%. Oznacza to, że po podaniu 500 ml dekstranu objętość płynu wewnątrz naczyniowego zwiększa się o dodatkowe 500 ml, które zostają „ściągnięte” z tkanek.

Dekstran wywiera silne działanie reologiczne - zwiększa znacznie „odkształcalność” erytrocytów, dzięki czemu krew może łatwiej „przeciskać” się przez wąskie włośniczki. Zmniejsza również znacznie krzepnięcie krwi - działa antyagregacyjnie (zmniejsza zdolność zlepiania się płytek krwi), hamuje aktywność czynnika Willebranda oraz powoduje „roz-pulchnienie” struktury skrzepu, co ułatwia proces fibrynolizy.

Efekt przeciwkrzepliwy wynika również z procesu hemodilucji.

W lecznictwie są stosowane dekstrany nisko- (30 000-40 000), średnio-(50 000-80 000) i dużocząsteczkowe (90 000-110 000).

▲    Podstawową wadą dekstranów jest ich alergogenność. Mogą występować alergiczne reakcje skórne, nudności, wymioty, a nawet wstrząs anafilaktyczny.

▲    Dekstrany mogą wywołać również w rzadkich wypadkach hiperonko-tyczną dysfunkcję nerek, obrzęk płuc oraz skazę krwotoczną. Jednak głównie reakcje alergiczne, i to nie tak rzadko w formie kończącego się zejściem śmiertelnym wstrząsu, były powodem zastrzeżeń co do szerokiego stosowania dekstranów w lecznictwie.

Obecnie stosuje się profilaktycznie preparat Promit. Jest to hapten blokujący przeciwciała przeciwko dekstranom.

•    Dekstrany są stosowane przede wszystkim we wstrząsach pokrwotocz-nych, pourazowych, pooparzeniowych, których głównym tłem jest hi-powolemia.

•    Dekstrany stosuje się ponadto jako środek zmniejszający krzepliwość krwi - we wczesnych zakrzepach żylnych i zatorach płucnych, po zabiegach chirurgicznych i zapobiegawczo przed ciężkimi zabiegami chirurgicznymi.

•    Dekstrany są stosowane w zaburzeniach mikrokrążenia (nagła utrata słuchu, zaburzenie mikrokrążenia w siatkówce, zaburzenia krążenia mózgowego).

Skazy krwotoczne, trombocytopenia, hipofibrynogenemia. Niewydolność nerek ze skąpomoczem.

Odwodnienie.

Nadwrażliwość na dekstran.

Dcxtran 40 000, 70 000 i 110 000 - płyn do infuzji, roztwory 4%, 6% i 10%, butelka 500 ml; stosuje się i.v. 500 - 1000 ml we wlewie kroplowym z szybkością 30-60 kropli/min.

Hydroksyetyloskrobia

Hydroksyetyloskrobia (HES) polisacharyd, pochodna amylopektyny. Najważniejszym parametrem charakteryzującym hydroksyetyloskrobię jest, w przeciwieństwie do dekstranów, nie ciężar cząsteczkowy, lecz stopień podstawienia. Jest to stosunek liczby cząsteczek glukozy podstawionych grupami hydroksyetylowymi do całkowitej liczby glukozy. Stopień podstawienia 0,5 oznacza, że połowa cząsteczek glukozy jest podstawiona grupami hydroksyetylowymi.

Działanie

niepożądane

Zastosowa

nie

Przeciw

wskazania

Preparat i dawkowanie

Budowa

587