nowe6

Społeczne tworzenie ojczyzn. Próba teoretycznego przybliżenia

wyrazem globalnych stosunków. Poczucie bezpieczeństwa powodują w nie mniejszym stopniu stabilne formy stosunków zuniwersalizowanych, co szczególne cechy danej lokalności (Giddcns, 1995). Ojczyzna stanowi zatem dialektyczne, złożone połączenie tendencji globalnych i wydarzeń urzeczywistniających się w danym miejscu. Wymagać to będzie umiejętności syntezy tych często sprzecznych tendencji, znacznej aktywności i zdolności do przeciwstawienia się wpływowi tych nacisków, które mogą doprowadzić do rozpłynięcia się lokalnej czy regionalnej specyfiki w globalnym święcie.

W przedstawionych w tej rozprawie wynikach badań istotne jest - moim zdaniem - poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób przebiega proces społecznego konstruowania ojczyzn i to w szczególnych okolicznościach, gdy jest on pozbawiony wewnętrznej spójności. Wytworzona dzięki pierwotnej i wtórnej socjalizacji tożsamość musi być zdefiniowana w nowych okolicznościach, których pojawienie się nie jest konsekwencją świadomego i dobrowolnego wyboru, ale jest obciążone przymusem, gwałtownym zerwaniem więzi z pierwotnie zawłaszczoną przestrzenią. W tej sytuacji mobilność przestrzenna nie wiąże się z bezpośrednią dostępnością do schematów interpretacyjnych zmieniającej się tożsamości. Sytuacja ta jest daleka od tej, jaką Peter Berger i Thomas Luckmann (1983) odnoszą do ruchliwości społecznej, gdzie istnieją gotowe schematy interpretacyjne, które wszystkim zainteresowanym, a szczególnie działającej jednostce, wyjaśniają, co się stało bez konieczności całkowitej przemiany danej jednostki.

Kulturalizacja rozumiana przez Antoninę Kłoskowską (1996) jako wprowadzanie i wchodzenie w uniwersum kultury symbolicznej, a w tym kultury narodowej, może dokonywać się w szczególnych okolicznościach, gdy niejako od nowa tworzone jest społeczeństwo, tworzona jest jego kultura symboliczna. Przestrzeń geograficzna i społeczna musi być dopiero wypełniona obiektami identyfikacyjnymi (również adaptacją już istniejących obiektów do nowego układu społecznego). Kulturalizacja w tych okolicznościach przebiegać będzie na dwóch poziomach - bezpośrednich styczności społecznych, ale również przez kontakt z wytworami kultury. Przebiegać będzie ponadto w warunkach uzgadniania znaczeń wypływających z bezpośrednich interakcji z tymi. które pochodzą z bagażu doświadczeń kulturowych oraz z wzorów wytwarzanych przez ideologów, polityków, intelektualistów. Wzory te w warunkach realnego socjalizmu miały administracyjną sankcję - otwarte występowanie przeciwko nim pociągało za sobą określone dolegliwości. W obecnych warunkach problemem staje się natomiast stosunkowo ograniczona społeczna nośność wzorów proponowanych przez regionalne stowarzyszenia, pisma społeczno-kulturalne, zdarzenia kulturalne (np. festiwale, seminaria etc.).

Okoliczności, o których tutaj mowa. były charakterystyczne dla ZZiP. Konstruowanie ojczyzn odbywało się nie tylko dzięki wysiłkowi jedno-78 stek, ale także grup społecznych. Przebiegało na różnych poziomach - na