Obraz2

źródeł historycznych; analizowano różnice między poszczególnymi autorami: uznano, że interpretacja winna się odwoływać do żywego kontekstu historycznego, jaki poszczególne teksty reprezentowały. Ta ewolucja od interpretacji teologicznej do historycznej nie oznaczała jednak, jak zauważa Gadamer, uwolnienia interpretacji od założeń. lecz jedynie ponowną ich zmianę. Założenie j o jedności Pisma Sw. zastąpiono założeniem o jedności J historii: ..Kontekst historyczny, w odniesieniu do któJ rego poszczególne przedmioty badań historycznych,'] duże i maie. ujawniają swe znaczenie, sam stanowi ca-J lość, w której kategoriach poszczególne przedmioty] mogą być w pełni rozumiane i która z kolei jest rozumiana w kategoriach tych poszczególnych rzeczy.l Historia jest więc jakby wielką ciemną księgą, zbioro-1 wym dziełem ludzkiego ducha, pisaną w językach] przeszłości, której tekst musimy próbować zrozumiee.”^,l

Przejście od interpretacji dogmatycznej do histo- I rycznej nie uwolniło wprawdzie hermeneutyki od za-1 łożeń, doprowadziło jednak do przezwyciężenia różnicy | między interpretacją tekstów świętych i świeckich. I Hermeneutyka przestała być techniką czy sztuką inter-1 pretacji określonych tekstów; tym samym wyłonił się] problem hermeneutyczny wspólny dla wszystkich in- I terpretacji, niezależnie od tego, jakie teksty stanowiły | ich przedmiot.

Tym. który sformułował problem hermeneutyczny ] w sposób uniwersalny, był Schleiermacher. Głosił on, że potrzeba interpretacji pojawia się wówczas, gdy tekst nie od razu jest jasny, tj. wszędzie tam, gdzie istnieje możliwość nieporozumienia. Schleiermacher uznał, że problemy interpretacyjne nastręczają nie tylko teksty w językach obcych i nie tylko teksty pisane, lecz także mówione. Możliwość nieporozumienia jest bowiem uniwersalna, jest doświadczeniem obcości. W tym nowym, uniwersalnym sensie obcość — możliwość nieporozumienia — związana jest z indywidualnością drugiej osoby. Przedmiotem rozumienia jest ni< tylko obiektywne znaczenie słów, lecz i indywidualno.-autora, której tekst jest wyrazem.

¹ H.-G. Gadamer, Truth and Mctfiod..., ę. 156.

Gadamer, podobnie jak później Ricoeur, za główny wkład Schleiermachera w historię hermeneutyki uwa-ja — obok uniwersalizacji problemu hermeneutyczne-'_i0 _ jego interpretację psychologiczną, która wpły-nęłąjia Diltheya, Polegała ona na „wejściu w umysł autora, poznaniu «wewnętrznego początku * kompozycji dzieła, odtworzeniu aktu twórczego”.* Tworzenie tekstu jest bowiem aktem swobodnej ekspresji indywidualnego bytu, rozumienie zaś rekonstrukcją tego aktu, procesem paralelnym do procesu twórczego. Możliwość interpretacji, wczucia się w inną osobę, zasadza się na tym, że każda indywidualność jest przejawem uniwersalnego życia. Takie postawienie sprawy włącza Schleiermachera w tradycję hermeneutyczną. dla której istotnym składtiikiem rozumienia jest to, że | znaczenie części rozpoznaje się zawsze tylko przez włączenie jej w kontekst, a ostatecznie w pewną całość. W konsekwencji rozumienie staje się procesem kołowym, jego istotą jest ruch od części do całości i vice versa.

Interpretacja ta była interpretacją psychologiczną, ponieważ główny problem stanowiło dla Schleiermachera nie przezwyciężenie dystansu czasowego, historycznego, między tekstem a interpretatorem, lecz przezwyciężenie obcości dzielącej dwie jednostki ludzkie. A także dlatego, że interpretujący miał się wczuć nie w sytuację pierwotnego odbiorcy, do którego tekst był skierowany, lecz w sytuację jego autora. Innymi słowy, jak określa to Gadamer, Schleiermacher ujmował tekst nie w jego roszczeniu do prawdy, lecz jako ekspresję jego autora. Schleiermachera interesowało nie to, o czym tekst mówi, lecz kto się przez tekst wyraża.

Sam Gadamer nie zaakceptował żadnej z tych tez Schleiermachera. Stanowisko Schleiermachera jest jednak w jego rozważaniach nie tyle przedmiotem odrębnej krytyki, ile jednym ze źródeł hermeneutyki romantycznej, zwłaszcza zaś Diltheyowskiej. Hermeneutykę Schleiermachera dzieliła jeszcze znaczna odległość od interpretacji historycznej, która mogłaby

i Tamże, s. 164.

139