P1010500

ks/uarviyAd Ksziaicenia ogólnego

ks/uarviyAd Ksziaicenia ogólnego

środki dydaktyczne są koniecznym war- nkiem . rymalizacji procesu kształcenia

funkcje środków '■ -'i-icji o; niw procesu kształcenia

śrc-jki dydaktyczne nie powinny zastępowć bezpo<re*J: . j p: .nawania rzeczywistości

cesie kształcenia w celu zwiększenia jego efektywności. Wykorzystanie nowoczesnych środków dydaktycznych jest koniecznym warunkiem opty- , malizacji procesu kształcenia. Z tego względu powinny występować w różnych miejscach tego procesu, a więc zarówno przy opracowaniu nowego materiału i kształtowaniu u uczniów umiejętności i sprawności oraz w trakcie utrwalania, kontroli i oceny, jak też podczas stosowania zdobytych wiadomości w praktyce i rozwijania zdolności poznawczych uczniów. W tradycyjnej dydaktyce środki pełniły głównie funkcję upoglądowiającą. Obecnie funkcje środków dydaktycznych znacznie się wzbogaciły i środki te mogą efektywnie i skutecznie wspomagać i współuczestniczyć w realizacji wszystkich ogniw procesu kształcenia, pełniąc odpowiednio do kolejnych ogniw następujące funkcje:

—    wprowadzającą i motywującą (przygotowanie uczniów do aktywnego zdobywania informacji na lekcji, organizowanie sytuacji pro-

- blemowej);    *

—f źródłową i weryfikacyjną (główne źródło wiedzy ^z danego tematu, materiał do weryfikacji hipotez);

—    syntetyzującą i utrwalającą (pomoc w tworzeniu uogólnień, syntez i struktur wiedzy, utrwalaniu materiału);

—    zastosowawczą i wdrożeniową (pokazanie rożnych zastosowań teorii w praktyce oraz wzorów wykonania określonych czynności);

—    konlrolno-oceniającą.

Nasycenie procesu kształcenia wieloma środkami dydaktycznymi nie gwarantuje jeszcze wzrostu efektywności pracy nauczyciela i uczniów.

O efektach bowiem nie decyduje wyłącznie sam środek, lecz jego racjonalne wykorzystanie w poprawnie zorganizowanym i realizowanym procesie kształcenia ukierunkowanym na realizację założonych celów.

Korzystanie z możliwości, jakich dostarczają środki dydaktyczne, nie powinno być stosowane szczególnie tam, gdzie jest możliwość bezpośredniego poznania rzeczywistości. Właściwe zastosowanie środków dydaktycznych pojawia się wówczas, gdy nie ma możliwości bezpośredniego ze-iV . _Ecia, poznania rzeczywistości lub gdy granice spostrzegania właściwego ludziom uniemożliwiają obserwację¹⁶. Ma to miejsce, przede wszystkim gdy dotyczy zdarzeń i zjawisk odległych w przestrzeni lub w czasie lub przedmiotów i zjawisk, których uczeń nie jest w stanie spostrzec bezpośrednio w przyrodzie wskutek ograniczonej możliwości własnych receptorów lub wskutek szkodliwości badanego środowiska. ¹

Środki dydaktyczne w kształceniu ogólnym

3. Klasyfikacja środków dydaktycznych

.jfirytęrła podziału jguRór/ 5®aktyc

Bogactwo i różnorodność środków dydaktycznych powoduje, iż różni autorzy podają własne propozycje ich klasyfikacji, biorąca podstawę odmienne kryteria, z których najczęściej uwzględniane to kryfoiunihodź-ca, funkcji, stopnia złożoności, stopnia bliskości z rzeczywiwbściąłoraz przeznaczenia. Niektóre klasyfikacje uwzględniają poiączęnfci różnych kryteriów, np. kryterium bodźca, stopnia złożoności,! przeznaczei)j«Ł|io-rąc za podstawę rodzaj eksponowanych bodźców, ffmianoyffiie jmźce wzrokowe, słuchowe i wzrokowo-słuchowe, wyróżnia się stroiki faktyczne: wzrokowe, słuchowe i wzrokowo-słuchowe?!

lerium oma bf BzrJ [ością

Przyjmując kryterium stopnia bliskości poszczególnych ś|pdkójwdy-daktycznych z rzeczywistością, wyróżniono trzy następ ującej|rupy®

1)    środki naturalne bezpośrednio przcdstawiające^?$amą rzeczy w^mć.

2)    środki techniczne ukazujące rzeczywistość w sposób pośredjraau-diowizualne, manipulacyjne, modelowe i automatyczne).

3)    środki symboliczne prezentujące rzeczywistość za pomocą Odpowiednich symboli (np. znaków, rysunków, słowa)².

Podział ten nie spełnia wszystkich wymagań poprawności logięSiej, gdyż trudno ustalić linię podziału między środkami technicznymi i symbolicznymi³.

kryterium

sposób

efcsponc/v

bwców

M

Cz. Kupisiewicz zaproponował podział środków dydaktycznych, w którym kryterium stanowi sposób eksponowania bodźców zmysłowych oraz przeznaczenia, uzupełniając go o człon obejmujący środki częśęmwo automatyzujące proces nauczania - uczenia się.

Wyróżnia on następujące rodzaje środków:'

1)    wzrokowe (przedmioty naturalne, preparaty, modele, obrazy^che-maty, symbole itp.),

2)    słuchowe (płyty gramofonowe i taśmy magneto fonowewraz z urządzeniami umożliwiającymi posługiwanie się nimi, aparaRra-diowe, instrumenty muzyczne Ud.),

3)    wzrokowo-słuchowe (film dźwiękowy, telewizja),

4)    częściowo automatyzujące proces nauczania-^uczenia się (maszyny dydaktyczne, laboratoria językowe, komputery)⁴. |

Z kolei W. Okoń przedstawia podział środków dydaktycznych, f§)rtó-lym rodzaje eksponowanych bodźców zmysłowych podporządkowarffioy-

1

Póllur/.ycki: Uyilakiyka dla nauczycieli..., op. cl!., s. 249.

2

E. Fleming, J. Jacoby: Środki audiowizualne w dydaktyce szkoły wywrę/,^-Warszawa 1969.

3

¹¹ W. Okoń: Wprowadzenie do dydaktyki..., op. cii., s. 277.

4

Cz. Kupisiewicz: Podstawy dydaktyki..., op. cli., s. 216.