P1010613

spójności (autonomii); nie wykluczamy też innej możliwości: poeci być może świadomie wykorzystywali niejednoznaczność rozczłonkowaniu Wierszowego Podgrzewamy w tym stylistyczny chwyt wersyfikacji Średniowiecznej, która nie tyło nie umiała, ile chyba nic chciała do końca konsekwentnie posługiwać się w budowie wiersza-utworu konstanta intonacyjną, aby również w obrębie składni szukać urozmaiceniu toku rytmicznego kompozycji. Sprzyjał temu chyba i zapis utworów In Ctytlnuo, bo czyż można położyć wyłącznic na karb przypadku fakt, to Zapis wersowy utworu pojawia się u nas dopiero w dobie renesansu, u więc wtedy, gdy powstały nowe zasady gry elementami prozodyjnymi i nowe zasady kompozycji weryfikacyjnej? Poeta średniowieczny nie musiał - nie chciał? — wskazywać granic wersów, bo były to z reguły granice składniowe, poeta renesansowy wskuzuje granice wersów, ponieważ mogą się one nic pokrywać z granicami zdań. Zaburzenia w mechanizmie delimitacyjnym wierszy średniowiecznych wydaja się być chwytem stylistycznym - często wskazują one na miejsca ważne w tekście. Nu przykład apogeum cierpień i poniżenia Aleksego przypada z jego własnego wyboru na pobyt w domu rodzinnym i ten szczególnie pod względem ideowym i dydaktycznym obciążony moment realizuje się weryfikacyjnie w taki właśnie niejednoznaczny sposób:

A, gdy do Rzynw przyjął, Bogu dziękował, ii ji do zielnie przygnał, a raakac już tu chcę drpieć, męki i wizytki złe chwile imiofi u mego ojcu na dworze.

Uwagi nasze dotyczą przede wszystkim wiersza składniowego, epickiego, dydaktycznego, jakby powiedział Siedlecki, u więc wierszu Legendy... czy De Marie prologus, i nie jest naszym zamierzeniem usprawiedliwianie zabiegów destrukcyjnych na dokonywanych wierszach numerycznych.

Długa, bo kilkuwjekowa tradycja naszych wierszy metrycznych przyzwyczaiła nas do tego, że badanie wiersza w zasadzie polega nu wskazywaniu tych elementów językowych, które powtarzane w tekście tworzą określone struktury rytmiczne. Dlutego na wstępie nuszych rozważań nad stosunkiem wersów do zdań podkreślamy, że szczególną uwagę poświęcimy tym elementom językowym i sposobom ich wierszowej organizacji w tekstach, które rozpodubniają wersy identyczne pod

względem intonacyjnym. To rozpodubniunic watów dokonuje się w opozycji do konstanty składniowej na poziomie prozodyjnym i fonety-cznym. To. co oponuje wobec konstanty, jest wersyfikacyjnie i estety-anie. i ekspresy wnic ważniejsze i burdzie) funkcjonalne, w każdym razie efekty estetyczne, ekspresywne i rytmiczne efektem gry. napięcia pomiędzy tym. co stałe, a tym. co zmienne.

Proste wyliczenie i nawet pobieżny ogląd utworów średniowiecznych wskazują, że wartości takie jak ilość wersów (A), ilość wypowiedzeń (B), ilość intonemów (C) i wreszcie ilość zdań składowych (O) są w tym typie wiersza zawsze wartościami różnymi. Posłużmy się w próbie wyjaśnienia i opisania problemu przykładem Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Utwór liczy: 498 wersów A, 192 wypowiedzenia B. 529 intonemów C i 479 zdań składowych D.

Wyliczenia są o tyle ważne, o ile można wykorzystać badawczo relacje między poszczególnymi wartościami. Istotne w tym zestawieniu jest wyliczenie B, ponieważ mówi ono o rytmie kadencji, które w dużym stopniu decydują o kształcie rytmicznym utworu. Stosunek A-D jest wykładnikiem stopnia użycia wiersza składniowego, jako zasady organizacyjnej. kompozycyjnej, a,więc i dominanty rytmicznej Relacja ta wynosząca w badanym przypadku -1-19 dla D. jak również relacja A-C (+31 dla C), wreszcie relacja C — D (+ 50 dla C) wskazują no istnienie napięcia pomiędzy rozczłonkowaniem składniowym i wersowym, u więc na stopień zaangażowania wiersza askladniowego. Można przyjąć, że nic ma utworów wierszowanych w średniowieczu, w których wartości A.

B. C i D były tożsame, i jeśli tak jest. to fakt ten należy objaśnić w kategoriach funkcji stylistycznych, a nie w kategoriach ekwiwalencji ikładniowo-intonacyjnych wersów.

Za wyszczególnionymi wyżej różnicami wartości kryją się między innymi takie oto konstrukcje wcrsyfikacyjnc:

Chcę cię spytać, fimirci mila, by mię tego nauczyła, punie, co czystość chowają, jako się u Boga mają?

{Mnimotwi . I

Wers pierwszy jest podziclny składniowo, ale chyba jednolity intonacyjnie, wers drugi — jednolity składniowo i intonacyjnie, wers trzeci podzielny i składniowo, i intonacyjnie, wers czwarty - jednolity

119