• agnostyczno-ateistyczną - dla człowieka nie ma innej możliwości jak być w świecie, być jego częścią; człowiek żyje wśród tłumu, jest anonimowy, tłum narzuca mu formy działania; tendencja ta neguje możliwość poznania obiektywnej rzeczywistości; przedstawiciele- Martin Heidegger, Albert Camus, Jean - Paul Sartre
• teistyczną - nie usiłuje dotrzeć do istoty bytu, ogranicza się tylko do badania ludzkiej egzystencji; egzystencja jest nieuchwytna, nie może stanowić przedmiotu badań. Pojawia się w sytuacjach granicznych, jak śmierć, cierpienie, walka, a przejawia się np. głosem sumienia; podkreśla wielką rolę komunikacji międzyludzkiej, która jest przesłanką so odkrycia i urzeczywistnienia siebie
przedstawiciele: Karl Jaspers, Martin Buber, Gabriel Marcel
Relacje nauczyciel - uczeń powinny opierać się na układzie partnerskim, w którym nauczyciel jest osobą otwartą na swego podopiecznego, gotową odpowiedzieć na jego pytania. Relacja ta wymaga obustronnej autentyczności, gotowości do dialogu. Duża rola wychowawcy, który prowadzi dziecko i który powinien mu pomóc odnaleźć swoje miejsce w świecie.
Źródła:
• Pedagogika. Podręcznik akademicki, tom 1, pod red. B. Śliwerski i Z. Kwieciński
• B. śliwerski. Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków 2003
3) PEDAGOGIKA KRYTYCZNA (emancypacyjna) - nurt w pedagogice podważający założenia, działania i wyniki edukacji uważane za oczywiste w edukacji instytucjonalnej. Pedagogika krytyczna uważana jest za odpowiedź na dominację instytucjonalną i ideologiczną, zwłaszcza w systemie kapitalistycznym.
Podstawy pedagogiki krytycznej mają swoje źródło w :
■ marksistowskiej krytyce ideologii - ideologia pojmowana jako fałszywa świadomość, która utrudnia rozumienie społecznego zniewolenia i przeszkadza w naprawieniu świata
■ teorii krytycznej - interpretacja powinna uwzględniać kontekst zjawiska
■ Frankfurckiej szkole filozoficznej - formy kultury jako przejawy politycznej dominacji Główni przedstawiciele: Paolo Freire, Henry Giroux, Peter McLaren, Tomasz Szkudlarek, Zbigniew Kwieciński
Główne założenia:
■ społeczeństwo powinno być otwarte na dialog, a człowieka należy przygotować do odpowiedniego uczestniczenia w dialogu
■ jednym z zadań p. k. jest odsłanianie mechanizmów dominacji wpisanych w instytucje i praktyki edukacyjne oraz kulturowe
■ ludzie powinni być wychowywani tak, aby byli przystosowani i zdolni do zmiany świata, kształtując krytyczną postawę wobec rzeczywistości
■ świat społeczny wymaga zmiany, która jest blokowana przez praktyki kulturowe
■ szkoła jest miejscem konfrontacji kultur
■ należy akcentować różnice społeczne oraz wspierać uczniów w zmianie życia społecznego, dopuszczać różnorodne wypowiedzi, uczyć młodych aktywnego zabierania głosu
■ nauczyciel powinien być przewodnikiem życiowym, transformatywnym intelektualistą -tłumaczem pośredniczącym pomiędzy człowiekiem i złożonym światem społecznym;