P1050352

[11]

OralnoSt tekstu w pic.fni lodowej

185

Rzeczowników odczasownikowych z suiiksami -e, -dnie, -ente jest w prozie nieco więcej (16 przykładów typu opowiedzenie, palenie, parcie, przeproszenie, powiadomienie) niż w wierszach (8 przykładów: pożegnanie, śpiewanie, ulitowanie, wyspanie itp.).

5. STOPIEŃ KONCENTRACJI SŁOWNICTWA

Koncentracja w sensie statystycznym oznacza, że w danej wypowiedzi językowej powtarza się mała grupa wyrazów, pokrywając znaczną część tekstu. Ilość haseł różnych może być przy tym niewielka, chociaż koncentracja nie zależy w sposób bezpośredni od słownikowego bogactwa tekstu*¹ (na co wskazują m. in. podane dalej obliczenia). Słownictwo tekstu jest statystycznie „rozproszone”, jeśli różnorodności haseł wyrazowych towarzyszy zbliżona, niezbyt duża częstość ich użycia. Taką strukturę ma bogaty leksykalnie Pan Tadeusz¹.

Przyjmijmy, żc będziemy oceniać stopień koncentracji słownictwa w badanych tekstach według roli w nich haseł o najwyższych frekwencjach. Koncentracja jest większa w tekstach prozy niż w pieśniach.

W próbie P najczęstszy wyraz, zaimek ten, osiąga częstość 484, grupa zaś haseł osiągająca częstość użycia większą niż 9 liczy 156 jednostek. 100 najczęściej używanych haseł pokrywa 63,8% tekstu.

W pieśniach (próba S kontrastuje z P silniej niż próba R) najwyższą częstość ma zaimek ja, użyty 340 razy, ale równocześnie grupa haseł o frekwencji większej niż 9 jest dłuższa, w nielicznym wariancie pieśni obejmuje 184 elementy. 100 początkowych haseł z list rangowych — obu prób pieśniowych bez różnicy, Si/? — pokrywa znacznie mniejszy procent tekstu, bo tylko 53,9. Różnice są znaczne.

Dla porównania: W. Kuraszkiewicz otrzymał zbliżony do pieśniowego wskaźnik koncentracji słownictwa tylko dla Wizerunku Reja (53%); inne teksty opisane przez tego badacza mają słownictwo znacznie bardziej „rozproszone”. W Beniowskim użycie 100 najczęstszych haseł daje 47% tekstu, w Worku Judaszowym KJonowica — 42,5%; w Panu Tadeuszu — 40%; w Popiołach — 38%; w Kwiatach polskich — 34,3%. Dla fragmentu Sprzysiężenia S. Kisielewskiego J. Sambor podała za J. Woronczakiem wskaźnik 46,3%; W. Pisarek dla komentarzy prasowych otrzymał wartość 36,8%, co uznał za stopień koncentracji „bardzo mały”²³. Jeśli wyłączyć bliskie mowie potocznej teksty Reja, otrzymujemy dla tekstów języka pisanego wskaźnik pokrycia tekstu przez 100 najczęstszych haseł, wahający się w granicach 34—47%. Na przeciwległym biegunie silnej koncentracji znajdą się teksty oralne badane przez M. Zarębinę¹ czy bliskie oralnym teksty Nowego Testamentu, w któ-

1

Sambor, op. cii., s. 225.

^u J. Sambor, Badania statystyczne nad słownictwem, Wrocław 1969, s. 48 — 53.

²‘ Kuraszkiewicz, Obfitość..., s. 58 (dla Pana Tadeusza potwierdziła ten wskaźnik Sambor (.Badania statystyczne..., s. 53»; Sambor, jw., s. 143; Pisarek, op. cii., s. 38.

** W polszczyżnie ogólnej mówionej 73 najczęstszych wyrazów dąjc 50% pokrycia tekstu, #dy w pisanej podobna grupa - - tylko 39% (Zarębina, Najczęstsze wyrazy polszczyzny mówionej. <■ 344). Natomiast wyniki uzyskane w tym względzie przez autorkę dla tekstu gwarowego nic sę — mimo identycznej długości próby — w pełni porównywalne z jej wcześniejszymi analizami tekstów