P1050366

[25] Oralnoić tekstu w pieśni Indowe] 199

9. PODSUMOWANIE

W rozprawie Z kvanlilalivneho ryskumu slovanskej l'udovej piesite i. Mistrik dowodził, że cechy statystyczne leksyki pieini ludowych słowackich, czeskich, polskich i rosyjskich są bardzo do siebie podobne. Chodziło m. in. o wyrazy najczęstsze, o bogactwo słownika, powtarzalność haseł itp. Wyniki analizy dokonanej przez słowackiego autora stanowią znaczący przyczynek do tezy o interdialektal-nym (i interetnicznym) zasięgu zjawisk folkloru. Moje badania porównawcze pieśni i opowiadań ludowych, których najważniejsze rezultaty przedstawiłem w tej rozprawce, wskazują na to, że tego podobieństwa nie można tłumaczyć jedynie historycznym pokrewieństwem języków, jak się na pierwszy rzut oka może zdawać. Pieśń ludowa nie powtarza bowiem w sposób niewolniczy struktury języka potocznego, lecz zmienia ją odpowiednio do swoich możliwości i swoistych potrzeb. Odmienność polega przede wszystkim na większym nominalizmie pieśni, tzn. przewadze rzeczownika, przymiotnika i przy im ka nad czasownikiem, przysłówkiem i spójnikiem, co jest miarą większego skupienia uwagi na detalu, na przedmiocie (rozumianym jako element nadbudowanego nad językiem naturalnym kodu paraleliczno-symbolicznego), i intensywności wartościowania tego przedmiotu za pomocą epitetu przymiotnikowego. Cecha ta (tzn. nominalizm) zbliża słownictwo pieśni do języka literackiego, pisanego.

W gwarze użytkowej dominują kategorie opozycyjne (czasownik, przysłówek, spójnik). Trochę mniej ma pieśń zaimków, odpowiednio do większej nazwowej konkretności stylu (jakkolwiek jej dialogowość i sytuacyjność stawiają ją raczej po stronie znamiennej dla języka ustnego zaimkowości). Kilkakrotnie liczniejsze w pieśni zdrobnienia służą celom poetyzacji. Nastawienie na komunikację estetyczną powoduje też większe „rozproszenie” słownictwa w sensie statystycznym: mimo zbliżonej średniej częstości słów (5,2—6,7 razy) w pieśni — grupa haseł o bardzo wysokich frekwencjach, jak i sama wielkość maksymalnych frekwencji są mniejsze. Setka najczęstszych haseł pokrywa mniejszy procent tekstu, mimo że jest to wciąż procent wysoki (54).

Wierszowość pieśni manifestuje się w płaszczyźnie statystycznej silną przewagą słów o częstościach parzystych.

Inna niż w opowiadaniach jest oczywiście kolejność haseł na liście rangowej, zwłaszcza rzeczowników, przymiotników, wykrzykników, tworzących zrąb słownictwa tematycznego i stylistycznego: siary, miody, miły, pan, mama, dziewczyna, las, panna, chłopiec, koń, wianek, oj, hola, dana itd. Filiacja między tekstami pieśni i opowiadań jest najmniejsza w kategorii nazw (zwłaszcza rzeczownika i przymiotnika; z obu tych kategorii wywodzą się w większości dyferencjalne poetyzmy pieśni takie jak dąbrowa, bór, gaj, wrony, nadobny, cisowy), bliższe są sobie grupy haseł gramatycznych, co wiąże się przede wszystkim z ich niewielką w ogóle liczebnością w systemie leksykalnym gwary (i każdego języka). Przyrost nowych haseł w tekstach pieśni jest wolniejszy, ich dopływ powstrzymywany przez sztywne konwencje gatunkowe, pełniące rolę sit selekcyjnych. W gwarowym słownictwie liczba haseł, które mogą wystąpić w pieśni, a tym bardziej takich, które występują tylko w pieśni,