P1090767

196

'V-_^^,ot’v^ły^lV^V'i t-v^-O    \ •••*• * <» v«***-

Janusz Kostecki

• ^:    ", wzoru zaspokajania swych potrzeb przez czytanie —* nieuznawanie takiegó

wzoru; posiadanie dostępu do przekazów — nieposiadahie takiego dostępu, wyróżnić możemy siedem, różnych kategorii różniących się śtop*^: niem owej potencjalności. Mamy więc: a) analfabetów nie uznających . tego wzoru i nie mających dostępu; b) analfabetów nie uznających Wzoru, mających dostęp; c) analfabetów uznających wzór, nie mających do* stępu; d) analfabetów uznających wzór i mających dostęp; e) piśmiennych nie uznających wzoru i nie imających dostępu; f) piśmiennych nie . uznających wzoru i mających dostęp; g) piśmiennych uznających wzór, nie mających dostępu. Szansa, że osobnik z grupy „a”, stanie się człon*,

w

• kiem zbiorowości odbiorców jest znacznie mniejsza niż w przypadku osobnika z grupy „f”, niemniej przy wystąpieniu odpowiednich warunków istnieje. Przykłady można znaleźć w pamiętnikach chłopskich; dotyczących drugiej połowy XIX w. Zauważmy, że większość wyróżnionych wyżej rodzajów zbiorowości staje się rzeczywistością w warunkach polskich właśnie dopiero w wieku XIX* Wcześniej (w klasycznej postaci — w średniowieczu) mamy do czynienia najczęściej z prostą opozycją: analfabeci nie mają dostępu do przekazów, a wzór zachowań czytelniczych jest im całkowicie lub prawie całkowicie obcy (potencjal-ność zbliżona do zera), piśmienni — przeciwnie: z reguły mają dostęp i kultywują czytelnictwo ⁵². Tak więc, możemy mówić o publicznościach , czytelniczych względnie bądź silnie izolowanych.

2SL22. Pamiętamy, że zbiorom kolektywnym przyporządkować ^ możemy zbiory” mnogościowe. „Dzięki temu możemy do opisu . całości stosować matematykę: zbiory w sensie mereologicznjrm możemy charakteryzować podając cechy (na przykład rńiaiy, takie jak liczebność ,lub prawdopodobieństwo), przysługujące zbiorom w sensie mnogościowym złożonym z danego rodzaju części zbioru w sensie mereologicznym”⁵³. Tak więc, publiczność charakteryzować możemy ze względu na własności czytelników wchodzących w jej skład.    .. ..    ;    ^

P. Lazarsfeld i H. Menzel proponując opis całości {ludzi, grup.społecznych) przez cechy ich części wyróżnili trzy sposoby analizy, a w związku ż:tym trzy różne typy własności:    ’ ."

_#ła) własności analityczne (agregatowe). Przedmiot badań charakte-ryzujemy odwołując się do własności przysługujących jednostkom niż* szegó rz^du, traktowanym z osobna. [...]

b) własności strukturalne (systemowe). Przedmiot badań charakteryzujemy odwołując się do własności elementów składowych, ale uwzgJędmamy strukturę, jaką tworzą te elementy. [...]

’ c) .własnośd jednostkowe. Charakteryzujemy badany przedmiot od-

**;Ta14łW48r Typ elitarności ma swoje następstwa- w stylu*, kul-

■■    ■ . •. -, ■ ■    • r •    -\.w.;

V.-.-    ;    . \V_v^!-V.

wołując się do własności wybranej części składowej (wybranego element tli) tego przedmiotu”

2.2.2.2.1, Pierwszy typ postępowania, polegający na opisie całości.poprzez analizę statystyczną indywidualnych własności elementów wchodzących w jej skład ma najdłuższą tradycję* bywa najczęściej stosowany i jest technicznie najprostszy. Publiczność charakteryzuje się za po-mocą tzw. zmiennych środowiskowych, przez które rozumie się dwa rodzaje cech jednostkowych: a) dane osobiste (płeć, wiek, zawód, wykształcenie, przynależność klasowo-warstwowa, dochód itp.); b) tzw. zmienne : kontekstowe (dane o miejscu zamieszkania, warunkach życia, posiadania określonych przedmiotów itd.)^S5«

-/■'Wyniki tego typu analizy prowadzą do wydzielenia kręgów czytelników (czytelnicy chłopscy, dorośli, miejscy itd,), pozwalają okre-, śłić uniwersum społeczne, w którym funkcjonuje opisany wcześniej system komunikacyjny na tle całości społeczeństwa i umożliwiają w spo- ■ sób najbardziej ekonomiczny i wyrazisty porównywanie publiczności ' z różnych obszarów i okresów historycznych (pozwalają przykładowo śledzić przebieg procesu demokratyzacji kultury).

2,2.2.2.2. Aczkolwiek akt lektury ma na ogół charakter indywidualny, .to zarówno przed, jak i po jego zaistnieniu mamy do czynienia z wymianą informacji o przekazie. W przypadku wspólnej lektury (np. w grupie wiejskiej, organizacji itp.) interakcje tego typu wynikają z definicji samej sytuacji, w której następuje proces odbioru. Jak pisze Goban-Klas, najczęściej: „Wymiana opinii oraz interpretacja przekazy- > wanych treści, odbywa się w małych grupach połączonych więzami po-; krewieństwa, sąsiedztwa, znajomości, miejsca pracy, rekreacji”*®. Tworzą się zbiorowości, składające się z poszczególnych czytelników połączonych wzajemnymi oddziaływaniami, które nazwać możemy kręgami publiczności na poziomie mikro. Istnienie oddziaływań między członkami mikrokręgów powoduje wytworzenie się kręgów publiczności na poziomie mezo. System mezokręgów to zbiorowość, którą uprzednio’ nazwaliśmy publicznością. Możemy więc powiedzieć, że publiczność jest całością kilkakrotnie złożoną, z tym że pojedynczy osobnik będąc członkiem publiczności może być jednocześnie elementem kil-

^M P. F. Lazarsfeld, H. Menzeł, On ihe Rehtian between Indtrtdual and Colleetive Properłies, [w:] A. Etzioni [ed.], Complez Organizations, A Sociological Jfęader, New York 1961, s. 422—440, {cyt. za Karpiński, op. cit,, s„ 141]., PO" dobną typologię proponuje Goban-Klas, który zaleca opis publiczności przez analizę jej' mąkrostruktury (składu), mikrostruktury (charakterystyka oddziały-. , - ■    !

wań pomiędzy jednostkami i grupami) oraz ról pełnionych przez poszczególnych    _:v*łi*

. \człorików publiczności w procesach wymiańy informacji,; ustalaniu społecznego^ ^; -V ; znaczenia przekazów itp. (Problematyka publiczności..., s. 96—lOSj Komunifcowa-    ;; V;

! -.r;    / nie masoioe*.., s. 258—262).    ' ■    •

" | y:X;/^Ź:^:G;oban-KIas, Komunikowanie masowe...* s. 261.    . ■'    / V

• /j ^/ “ Tamże, s. 259,    .    . .    ^;