P1090782

moniów intelektualnych, estetycznych i tych dziectein rozrywki, na które składają się czynności o symbolicznym charakterze. Nacisk spoczywa przy tym na wyodrębnieniu działań o charakterze realizacyjnym". (A. Kłoskowska, 1972, s. 59).

2 analizy naszej wyłączamy twórców kultury, a obejmujemy nią odbiorców treści kulturowych. Diagnoza na temat społecznej sytuacji odbioru treści zawartych w książkach zawierać będzie nie tylko elementy opisu cech społecznych poszczególnych respondentów, ale takie będzie dotyczyć relacji pomiędzy czytelnictwem a innymi formami aktywności kulturalnej.

‘"proces recepcji treści przekazywanych przez środki upowszechnienia kultury rozłożyć można na kilka elementów składowych.

1.    postrzeganie, czyli zdolność rozumienia przekazu;

2.    ocenianie, czyli klasyfikowanie postrzeganych treści według jednostkowego systemu wartości;

3.    przyswajanie, czyli włączanie treści do zasobu jednostkowej wiedzy o świacie zewnętrznym;

wykorzystywanie, czyli modyfikacja, ewentualnie zmiana przekonań, postaw czy zachowań.

Wystąpienie pierwszego z wymienionych elementów, postrzegania, jest przede wszystkim uzależnione od zgodności pomiędzy stopniem trudności przekazywanych treści a zdolnościami recepcyjnymi jednostki lub inaczej mówiąc - jej sprawnością intelektualną. Trzy pozostałe elementy warunkowano są ponadto przez takie czynniki, jak system wartości odbiorcy czy zaufanie odbiorcy do nadawcy określonych treści. Przyswajanie i wykorzystywanie przekazywanych treści, czyli ich internalizacja, występuje wówczas, gdy są one w dostatecznym stopniu funkcjonalne wobec społecznych czy osobowościowych potrzeb człowieka (por. S. Nowak, 1973, s. 68).

Uczestnictwo w kulturze jest więc procesem złożonym. Dlatego tez •odbiór" nominalnie identycznych treści jest zmienny. Zależy on bowiem od środowiska społecznego jak i od zróżnicowanych struktur osobowości poszczególnych jednostek.

Przez osobowość, zgodnie z postulatami J.Nuttina, rozumie się tu-' ^ pewien wyabstrahowany konstrukt teoretyczny, stworzony po to.

aby możno było Interpretować spośób bycia i funkcjonowania jednostki ludzkiej* Na konstrukt ten składa się zespół osobniczych cech, skłonności 1 nawyków współwyznaczających zachowanie' człowieka,

W tym sensie struktura osobowości Jest mniej lub bardziej zintegrowaną całością związków* "które organizują i Jednoczą różne Zachowania się i dyspozycje jednostki ludzkiej** { J. Nuttin, 1968, s. 41).

W dalszych rozważaniach interesować nos będzie dość wąski zakres funkcjonowania osobowości. Główna bowiem uwaga skoncentrowana będzie na obserwowaniu relacji pomiędzy rozwojem osobowości a czytelnictwem książek. Powstaje jednak od razu problem rozumienia tak często używanego, a zarazem tale wieloznacznego pojęcia. Jakim jest "rozwój osobowości". Nie wdając się w zawiłe rozważania definicyjne, można pojęcie to - dla potrzeb niniejszej analizy - wyostrzyć w następujący sposób: rozwój osobowości to tyle, co zróżnicowanie się potrzeb intelektualnych, estetycznych i emocjonalnych jednostki ’ ludzkiej, W ten sposób unika się określenia rozwoju w kategoriach aksjologicznych.

Skoro mowa jest o potrzebach, wyjaśnić należy pojęcie "motywacji", Wiadomo bowiem, że istnieje związek między potrzebami a motywami. Związek ten jest tak ścisły, iż ■ niektórzy. autorzy (np. G.W.AU-port, 1953) używają obu tych pojęć zamiennie. A więc w tym wypadku odczuwanie potrzeby determinowałoby niejako automatycznie pojawienie się motywacji prowadzącej do jej zaspokojenia. Podejście takie wydaje się jednak zbyt mechaniczne, gdyż pomija ono zróżnicowane warunki środowiska społecznego, którego wpływ - zwłaszcza jeśli chodzi o uczestnictwo w kulturze - jest szczególnie ważny.

Z tego też powodu "motywacje" oraz "potrzeby" powinny być zdefiniowane w nieco innym aspekcie. Na wielość możliwych określeń "motywacji” zwracała już uwagę • Ł/J. Ossowska (M. Ossowska, 1949). Do dalszej analizy wydaje się wszakże wystarczające • takie oto ogólne zdefiniowanie tych pojęć:

-    potrzeba to tyle, co odczuwanie braku czegoś;

-    motywacja to tyle, co kulturowo uwarunkowane wzbudzenie jednostki w kierunku zaspokojenia potrzeby.