PB291703

włwwck do którego witali wuytcy uczestnicy procesu planowania i realizacji: urbaniści.architekci Inżynierowie wszelkich brani, technicy budowlani, robotnicy wykwalifikowani I niewykwalifikowani Ten związek — nowego wówczas typu — zorganizowano dosłownie pod bombami rebeliantów. Torrts OH ,cst jednym z jego inicjatorów — przybywa do U Sarraz. aby szukać w CIAM poparcia.

..Musimy budować, bo nic ma mieszkań, nie ma szkół, nic ma szpitali, bo samoloty nieprzyjacielskie sieja zniszczenie. Musimy odbudowywać i budować — ciągle, wytrwale, uparcie. Potrzebujemy waszej rady".

Zebrani koledzy postanawiaj* przedłużyć obrady o dwa dni. aby podzielić się z towarzyszami hiszpaittkimi własnym doświadczeniem i zamierzeniami. Obecni członkowie grupy polskiej zdaj* sprawę z eksperymentu organizacyjnego: ze współpracy społecznego inwestora — WSM i TOR ze Społecznym Przedsiębiorstwem Budowlanym (SPB). Torres Clawć zbiera Informacje • rady. próbuje ..na gorąco” wyci*gn*ć praktyczne wnioski właściwe dla specyficznych warunków pracy w tym jakie trudnym okresie. Znika nastrój przygnębienia, w którym rozpoczęły się i przebiegaj obrady. Zapal młodych republikanów kataloóskich udziela się wszystkim zebranym.

W rok potem, podczas V Międzynarodowego Kongresu Architektury Nowoczesnej w Paryżu, dowiedzieliśmy się z radości*, że zorganizowany przez Torrbsa Clavć związek zawodowy okrzepł, ze członkowie jego odbudowuj* zniszczenia i wznoszą nowe obiekty, przede wszystkim dla służby zdrowia, choć warunki pracy suj* się coraz trudniejsze, bezpośrednie zagrożenie coraz większe. On sam jest niezmordowany, pełen energii i wiary w zwycięstwo. No possordhl

W lutym 1939 r. siły rebcllancklc opanowały Katalonię. W czasie ostatnich walk zginął josep Torres Clav6. Nie dowiedzieliśmy się nawet dokładnie, gdzie i kiedy trafił go pocisk nieprzyjacielski.

Może właśnie na rusztowaniu jednego ze szpitali potowych, które budował w ostatnim roku swego życia, poległ ten „błogosławiony, który podczas gromów nie tracił ducha".

Ponieważ obrady V Kongresu CIAM toczyć się miały w Paryżu podczas EXPO 1937. całokształt spraw organizacyjnych przejęła grupa francuska pod przewodnictwem Le Corbusiera. W listopadzie 1936 r. zwołał on posiedzenie komitetu organizacyjnego, do którego należeli P. Jeanneret. Ch. Perriand, J. L. Sert i E. Weissmann. Ustalenia zebrania w La Sarraz poddano gruntowej rewizji. Zmusiły do tego francuską grupę CIAM ówczesne warunki społeczne I polityczne. Działo się to bowiem w okresie ożywionej działalności Rządu Frontu Ludowego we Francji i organizatorzy kongresu uważali, że CIAM musi podczas obrad wysunąć hasła, odpowiadające powszechnym zainteresowaniom. Temat „Człowiek w przestrzeni" nawet z podtytułem „Skala ludzka" wydawał się zbyt oderwany, a nazwa wystawy: „Miasto funkcjonalne — synteza" — zrozumiały jedynie dla urbanistów. Zawsze aktualny był temat mieszkalnictwa, a wobec wprowadzenia przez rząd Leona Bluma usuwy o czterdziestogcdzinnym tygodniu pracy i płatnych urlopach — zagadnienie organizacji wczasów stało się we Francji sprawą szczególnej wagi. Tematy te były wprawdzie wysunięte na ostatnim przygotowawczym zjeżdzie. ale nie jako zagadnienie łączne. Od czasu, kiedy w Deklaracji z La Sarraz CIAM postulował objęcie wspólnym planowaniem miasta i wsie, narosły realne doświadczenia w dziedzinie zagospodarcwanla przestrzennego wielkich regionów w Czechosłowacji. Holandii. Italii. Polsce, w Stanach Zjednoczonych, na Węgrzech, w Wielkiej Brytanii. Związku Radzieckim I innych krajach. Wychodząc z założenia, że mieszkaniec wsi — robotnik rolny ma takie same prawo do dobrodziejstwa zorganizowanych osiedli mieszkaniowych i zorganizcwanych Wczasów co proletariat miejski, postanowiono poświęcić obrady problematyce mieszkań l wczasów w szerokim zasięgu miast i ich regionów ze szczególnym uwzględnieniem wsi.

Za zgodą przewodniczącego CIAM C. van Eesterena I generalnego sekretarza S. Gtediona przeprowadzono reasumpcję uchwał zjazdu w La Sarraz i sformułowano

02

temat V Kongresu CIAM w następujący sposób: logii te tołslrt (mieszka** I wczasy) z podtytułem: Wf/es et campognes (miasta I wsie).

Szkieletem obrad miał być referat Le Corbusiera pt. .Solutions de prineipe** (rozwiązania zasadnicze). J. L. Sertowi powierzono zastosowanie Ich w problematyce miast. S. Syrkusowi — w problematyce regionów i wsi. Temat ten miał być uzupełmo-ny przez Norberta Bćzard. robotnika rolnego z Departamentu Mamę, przedstawiciela zespołu, który od 1934 r. współpracował z Le Corbusierem i P. Jeanneretem przy projekcie spółdzielczej przebudowy wsi.

Spodziewano się. że przy tak ustawionym programie V Kongres CIAM sunie się wielkim wydarzeniem, wyznaczającym nowy etap walki o prawo ludzi pracy miast | wsi do godziwych warunków mieszkania, pracy i wypoczynku. I cheć w czerwcu 1937 r„ na kilka tygodni przed otwarciem obrad. Rząd Frontu Jednoicł podał się pod naciskiem prawicy do dymisji, rozmach, z jakim przygotowano,zorganlzcwano I przeprowadzono V Kongres, był wyrazem wielkich nadziei architektów i urbanistów I ich wiary w zwycięstwo sił postępu.

Francuska grupa CIAM uważała, że referaty i dyskusje będą miały znacznie silniejszy oddźwięk, jeśli publlcznoić przekona się na podsuwie zrealizowanych obiektów o słuszności głoszonych haseł I wysuwanych postulatów. Równoczesnoić obrad V Kongresu I EXP01937 stwarzała szczególnie sprzyjające okoliczności. Już w 1932 r.. kiedy jej program stał się przedmiotem dyskusji. Le Corbusier i P. Jeanneret zaproponowali, aby zamiast tradycyjnej Exposition des Arts Dćcoratifs zorganizować na terenach przylegających do lasu Vlncenncs międzynarodową wystawę mieszkalnictwa. Licząc na przyszłą współpracę krajowych grup CIAM, opracowali szczegółowy program całej imprezy w postaci bogato ilustrowanej broszury. Wystawa miała stać się fcon-fronucją poglądów na rozwiązania problematyki mieszkaniowej w jej najszerszym pojęciu, międzynarodowym przeglądem nowych metod wznoszenia j wyposażania budynków mieszkaniowych, ukształtowania wnętrz itp. Komitet organizacyjny pcminął tę koncepcję milczeniem. W1934 r. program EXPO stał się znów aktualny. Le Corbusier I P. Jeanneret. wiedząc Już. że mieszkalnictwo nie może stać się jedynym tematem. proponują poświęcenie mu aneksu wysuwy. Przy bastionie Kdlermanna stanęłaby nowoczesna Jednostka mieszkaniowa dla 4000 osób. W czasie trwania EXPO tylko część Jej byłaby całkowicie wykończona i wyposażona w instalacje I sprzęty — pozostałe elementy stanowiłyby żywy pokaz kolejnych faz zmechanizowanego procesu wznoszenia budynków — od stanu surowego aż do osutecznego urządzenia mieszkań rozmaitej wielkości i o różnych układach. Przemysł francuski I zagraniczny miały — zgodnie z programem — przedstawić jak najszerszy asortyment elementów budowlanych. instalacyjnych, sprzętów, a członkowie krajowych grup O AM — własne koncepcje mieszkaniowe (przyjęty system konstrukcji był dostatecznie elastyczny, aby przy zachowaniu przyjętego systemu modularnego, można było tworzyć nieskończoną niemal liczbę wariantowych układów). Powodzenie przeprowadzonego w 1927 r. międzynarodowego eksperymentu, jakim była budowa osiedla Weissenhcf w Stuttgarcie. stanowiło argument tak przekonywający, że przedstawiony program został przyjęty przez wszystkie instancje i zatwierdzony przez Izbę Deputowanych. Po upływie osiemnastu miesięcy, kiedy projekt zespołu mieszkaniowego przy buttionie Kdlermanna był całkowicie opracowany, a kosztorys opiewający na 42 miliony fran-1*3