pedagog
2

14    Pedagog

(dzieła kultury) stanowiło i stanowi przedmiot nauk filozoficznych. Dziełem filozofii będzie także i nauka o wykształceniu jako procesie duchowym.

Pogląd, że pedagogika należy do nauk filozoficznych, jest obecnie — mimo coraz nowych prób „odfilozofowania” pedagogiki — nadal szeroko rozpowszechniony. Wspomniałem już kierunek tzw. pedagogiki humanistycznej, czyli pedagogiki kultury, do którego ze współczesnych autorów w Polsce należą prof. B. Nawroczyński i prof. B. Suchodolski, a z zagranicznych autorów — G. Kerchensteiner i E. Spranger w Niemczech, L. Vol-picełłi i G. Lombardo-Radice we Włoszech, J. Dewny w Ameryce, James S. Ross w Anglii, P. Haberlin i L. Meylan w Szwajcarii. Moje prace pedagogiczne należą też do tego kierunku. Książka moja Podstawy pedagogiki ma w swym pierwszym wydaniu (1923 r.) podtytuł Teoria wykształcenia (taki właśnie tytuł nadał później, w 1925 r. swemu głównemu dziełu G. Kerschensteiner) i jest konsekwentnie ujęta jako „stosowana filozofia”. W książce tej wykazuję, że struktura wartości duchowych i ich realizacji w obiektywnych tworach kultury (tzw. dobrach kulturowych) jest przedmiotem poszczególnych nauk filozoficznych: logiki jako teorii nauki, etyki jako teorii moralności, estetyki jako teorii sztuki, filozofii prawa, filozofii religii. Ponieważ ostateczne cele wykształcenia pokrywają się z celami kultury, badanie wartości kulturowych daje jednocześnie wiedzę o ostatecznych celach wykształcenia. Pedagogika różni się tym od filozofii, że bada cele wykształcenia w procesie ich stopniowej realizacji w osobowości wychowania oraz we wspólnotach wychowawczych. Zadania wykształcenia rosną razem ze wzrostem dzieci i młodzieży. W różnych okresach rozwojowych cele wykształcenia przyjmują różną postać, aby na najwyższym stopniu rozwojowym człowieka jak najwięcej zbliżyć się do ostatecznych postaci poszczególnych „wartości kulturowych, których strukturę badają dyscypliny filozoficzne. Każdej z tych dyscyplin odpowiada dział pedagogiki jako filozofii stosowanej: na logice opiera się teoria kształcenia naukowego, etyka jest podstawą teorii kształcenia moralnego, teoria kształcenia artystycznego opiera się na estetyce itd., poszczególnym działom logiki — metodologii matematyki, historii, lingwistyki itd. odpowiadają opierające się na nich metodyki -nauczania matematyki względnie historii, języków itp. Taki właśnie podział systemu pedagogiki jako ogólnej teorii kształcenia zastosowałem w mym wspomnianym już pierwszym dziele pedagogicznym — Podstawach pedagogiki — gdzie potrafiłem przedstawić tylko dwa działy: teorię moralnego i teorię naukowego kształcenia. Ale można stosować i często stosuje się inny podział systemu pedagogicznego: według okresów rozwojowych dziecka i młodzieży. W tym wypadku dla każdego okresu, np. wczesnego, średniego, późnego dzieciństwa, okresu chłopięcego, wczesnej młodości itd., podaje się analizę całego wachlarza