PICT6387

mi pedagogicznymi a będących ich wynikiem efektami. Także, świadomość istnienia sprzecznych teorii czy różnych konkurencyjnych programów nauczania, jak i powstawanie w ostatnich latach różnych szkól alternatywnych, skłaniają do podjęcia badań, które by owe sprzeczności czy wątpliwości roz-strzyknęły. Badacz kierując sic tego rodzaju motywami, najczęściej dąży do udzielenia odpowiedzi, m in. na takie pytania: „Czy daną teorię można zastosować do innych zjawisk czy procesów edukacyjnych niż te. które stanowiły podstawę do jej sformułowania?”; „Czy nowe metody kształcenia i wychowania są efektywniejsze i skuteczniejsze od dotychczas stosowanych?” Niekiedy w badaniach takich chodzić może także o próbę wyjaśnienia, czy dana teoria jest w ogóle słuszna z punktu widzenia celów kształcenia i wychowania, i czy nic w ymaga dopełnienia.

2.5. Literat urn przedmiotu

Ważnym źródłem inspiracji do podjęcia badań może być literatura przedmiotu. Krytyczny przegląd literatury pozwala nie tylko poznać aktualny stan wiedzy w danym zakresie, ale także i dokonać oceny wyników dotychczasowych badań. Trudno podejmować badania nie znając literatury przedmiotu czy wyników z dotychczasowych badań. Jest to tym istotniejsze, ze współcześnie publikuje się niezmiernie wiele artykułów, prac monograficznych, materiałów poświęconych zagadnieniom i problemom pedagogicznym. Dobra orientacja w istniejącej literaturze i dotychczasowych badaniach, chroni badacza przed podejmowaniem problemów już rozwiązanych, niekiedy mało znaczących i nieaktualnych. Jednocześnie dostarcza wiedzy o tych zagadnieniach, które jak dotąd, nic zostały podjęte, bądź zostały podjęte, lecz w dalszym ciągu są nierozwiązane i w ymagają ponownych badań i bardziej pogłębionych analiz.

Niezależnie od powodów, dla których podejmowane są badania, należ)' zawsze mieć na uwadze, aby przed ich rozpoczęciem, udzielić sobie odpowiedzi na takie m.in. pytania:

1 Czy istnieje społeczne zapotrzebowanie na określone badania, czy też są one jedynie przedmiotem własnych zainteresowań badawczych?; Czy znane są przypadki, że praktyka pedagogiczna zgłaszała zapotrzebowanie na tego rodzaju badania, czy też badania takie uznaje się za mało istotne i znaczące? Chodzi o to. aby podejmowane badania nic były zawieszone w próżni, ponieważ brak na nic społecznego zapotrzebowania.

2. Czy badania odnoszące się do procesu kształcenia i wychowania* mogą wzbogacić istniejącą już wiedzę o nowe teorie, wyjaśnić niewyjaśnione dotąd zjawiska i problemy szkolne, oraz określić związki zachodzące między zmiennymi?; Jeżeli nie, to czy wybór określonej problematyki badawczej nic pow inien ulec zmianie lub korekcie?

y. Czy pozyskana dzięki badaniom wiedza, stanowić może podstawę do doskonalenia praktyki pedagogicznej i czy sprzyja podniesieniu jakości i efektywności pracy szkół czy placówek oświatowych?

4.    Czy nic podejmowano już takich bądź podobnych badań w obrębie danej problematyki badawczej i jakie były ich rezultaty?

5.    Czy ze względów społecznych i ekonomicznych, a niekiedy i czasowych, istnieje realna możliwość podjęcia i zakończenia badań?

6.    Czy istnieje możliwość pozyskania środków finansowych, pomocy merytorycznej. technicznej czy informacji niezbędnych do podjęcia badań i udzielenia odpowiedzi na sformułowane problemy badawcze?

Wskazując na motywy podejmowania badań, należy także mieć na uwadze, iż czynnikiem przesądzającym o ich podjęciu, powinny być zawsze określone potrzeby praktyczne. Jeżeli badaniom towarzyszy dążenie do obiektywnego poznania zjawisk i wykrycia prawidłowości nimi rządzących, to powinny one być podjęte, gdyż przyczyniają się do doskonalenia i dopełnienia istniejącej juz wiedzy. Liczenie się z wymienionymi potrzebami, jest ważną przesłanką wpływającą zarówno na zakres, zasięg, jak i rodzaj podejmowanych badań.

3. Przedmiot badań a problematyka badawcza 3.2. Przedmiot badań

91

Badania zawsze odniesione są do pewnych przedmiotów jak i pewnego aspektu pod kątem którego są one prowadzone. Używając zwrotu „przedmiot badań” mamy na uwadze obiekty i rzeczy w sensie dosłownym, jak i zjawiska czy zdarzenia, jakim one podlegają i w odniesieniu do których chcemy prowadzić badania. Mogą nimi być np. robotnicy, lekarze, nauczyciele szkół podstawowych czy gimnazjalnych, pracownicy instytucji i zakładów pracy, zjawisko bezrobocia, proces wychowania, jego uwarunkowania i rezultaty, zainteresowania uczniów, ich aspiracje, postawy społeczne, metody pracy, konflikty społeczne, itp.

Złożoność przedmiotu badań pedagogicznych powoduje, że człowiekiem i jego rozwojem, w tym w szczególności procesem wychowania i nauczania, nie może zajmować się tylko pedagogika, ale także i inne nauki, takie jak socjologia. psychologia, medycyna, teologia, itp.. które problematykę dotyczącą rozwoju osobowości dzieci i młodzieży rozpatrują z właściwych dla siebie punktów widzenia. Różnią się one między innymi zakresem problematyki badawczej oraz rodzajami problemów badawczych, gdyż wiedza naukowa, jest zawsze gromadzona pod kątem określonych zagadnień i problemów, które stawia przed sobą dana dyscyplina naukowa. Mimo iż trudno precyzyjnie określić, które zjawiska i procesy są przedmiotem zainteresowania pedagogiki, a które wykraczają poza