PICT6425

Mostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowa*, c/c. lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej prze/ pry /mat jednostkowych biografii lud/kicli / nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych'

(T. Pilch 1995, s. 48).

Zbieranie informacji na temat przypadku a zwłaszcza przypadków zwianych z różnymi formami nieprzystosowania społecznego, ma na celu poznanie losów życiowych jednostek i wskazanie na przyczyny zaburzeń w ich psychicznym. społecznym czy emocjonalnym rozwoju. Odnoszą się one m.in. do ceń osobowych jednostki, jej charakteru, płci. wieku, miejsca urodzenia jak i rozwoju fizycznego, w tym stanu zdrowia, przebytych chorób, poziomu rozwoju umysłowego, zaburzeń w rozwoju, itp. Istotne są także wszelkie informacje odnoszące się do kontekstu środowiskowego czy kulturowego, w których znajduje się jednostka, do sytuacji wychowawczej, jej funkcjonowania w rodzinie, w szkole, grupie rówieśniczej, uzyskiwanych osiągnięć czy ocen w szkole, napotykanych trudności w pracy dydaktycznej, umiejętności radzenia sobie w szeroko rozumianym życiu społecznym, itp.

Wszelkie tego rodzaju informacje składające się na biografię jednostki, stanowią podstawę do sporządzenia szczegółowej diagnozy. Na tej podstawie opracowuje się plan postępowania celem wsparcia jednostki i podjęcia działa wspierających jej psychiczny czy społeczny rozwój. Diagnoza może być także przydatna do późniejszej pracy z przypadkiem, w celu zapobiegania powstawania różnego rodzaju deficytów, przy tłumieniu lęków, emocji, stanów nerwowych jak i przywracaniu icłi do stanu normalnego.

Informacje o indywidualnym przypadku badacz może pozyskać z różnych źródeł. W odniesieniu do ucznia i wychowanków, źródłami tymi są przede wszystkim nauczyciele, wychowawcy, rodzice, opiekunowie, jak i uczniowie, pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznych, służby zdrowia, różnych instytucji i organizacji społecznych, itp.

Najczęściej stosowanymi technikami w zbieraniu informacji o indywidualnych przypadkach są: obserwacja uczestnicząca, wywiad środowiskowy, rozmowa z rodzicami dziecka lub z daną osobą, analiza takich m.in. dokumentów, jak: świadectwa i dokumenty szkolne, orzeczenia lekarskie, opinie nauczyciel:, wychowawców i pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych, materiały i wytwory działania ucznia, np. dzienniczki uczniowskie, zeszyty, pamiętniki. rysunki, prace ręczne, fotografie i inne.

W zależności od zakresu przeprowadzonej analizy, mogą one być bardziej łub mniej reprezentatywne dla szerszej kategorii podobnych przypadków. Z tego punktu widzenia, możemy mówić o analizie bardziej bądź mniej szczegółowej. Analizę bardziej uszczegółowiającą, powinno się przeprowadzać wówczas, kiedy zamierzamy dostarczyć szczegółowe informacje o aktualnym stanic danego przypadku, o jego zachowaniu, funkcjonowaniu w życiu, trudnościach, zahamowaniach, itp

Jeżeli np. analiza jakiegoś przypadku, na temat procesu adaptacji jednostki w rodzinie zastępczej, będzie miała stanowić podstawę do wskazania na przyczyny trudności w adaptacji dzieci w innych rodzinach zastępczych, wówczas analiza laka powinna być jak najbardziej szczegółowa. Jeżeli jednak ma ona stanowić podstawę do wyprowadzenia uogólnień i zbudowania teorii, wówczas powinna mieć charakter bardziej ogólny. Nie sposób jednak nic zwrócić uwagi, izdo wszelkich wniosków i uogólnień opartych na pojedynczych przypadkach, należy podchodzić z dużą ostrożnością, gdyż opierają się one tylko na jednym, lub. co najwyżej na kilku przypadkach. Dlatego, dokonując uogólniał wyników z badań opartych na jednym przypadku, należy mieć na uwadze, na ile ten przypadek jest typowy i reprezentatywny dla innych przypadków i czy wyciągnięte na tej podstaw ie wnioski, można rozciągnąć poza obręb badanych zbiorowości.

Przeprowadzając analizę przypadku, należy zawsze mieć na uwadze, źc jeden. indywidualny przypadek nigdy nic jest przypadkiem autonomicznym. Jest on zawsze następstwem wielu innych sytuacji czy procesów życiowych Można powiedzieć, iz jest następstwem wpływu całego splotu czynników i dlatego może być trafnie zinterpretowany jedynie wówczas, gdy uwzględnia się całokształt tych czynników, które na dany przypadek wpływają.

Metoda indywidualnych przypadków budzi, i słusznie, wiele kontrowersji. Związane są one przede wszystkim /.: doborem przypadków do badań oraz sposobem przeprowadzenia analizy zebranych materiałów i wyprowadzania na tej podstawie wniosków i uogólnień. Istnieją także trudności związane z sprawdzaniem wiarygodności zebranych informacji. Dlatego należy z dużą ostrożnością podchodzić do wszelkich sądów wartościujących szczególnie wówczas, gdy brak wystarczających danych do przeprowadzenia analizy. Trzeba zawsze mieć na uwadze potrzebę a nawet konieczność przeprowadzenia dodatkowych badań innymi metodami bądź technikami.

4. Metoda porównawcza

W każdym dociekliwym badaniu, mamy do czynienia z porównywaniem zjawisk i związków między nimi w różnych układach społecznych. Takie porównywania są szczególnie doniosłe w badaniu zjawisk złożonych, w których podstawowe składniki i relacje między zmiennymi jest trudno wyeksponować, jak i w takich, w których nic wszystkie czynniki mające istotne znaczenie dla badań udaje nam się zbadać. 1 tak dla przykładu, jeżeli badacz zakłada, że na kształtowanie dojrzałości szkolnej dzieci, obok wielu znanych czynników, istotną rolę pełni wychowanie przedszkolne, to hipotezę tę nie mógłby ani potwierdzić, ani zanegować, gdyby ograniczył się tylko do badania dzieci w Polsce. Chcąc np. zbadać, czy istnieje zależność pomiędzy poziomem wykształcenia społeczeństw różnych krajów a poziomem ich wydajności i efektywności pracy.

165