religia a kultura0

42 RELIGIA A KULTURA

Powstało w roku 1998 i ukazuje się dwa razy w roku. Zespół redaktorów od początku powstania tego czasopisma składa się z Kate M. Loewenthal, Simon Dein oraz Christophera A. Lewisa. Publikowane artykuły prezentują sposób podejścia do relacji: zdrowie psychiczne - religia różnorodnych dyscyplin naukowych, takich jak psychiatria, psychologia, antropologia, socjologia, filozofia, teologia, religioznawstwo, praca społeczna i poradnictwo.

Czasopismo wydawane jest przez Carfax Publishing.

Ponadto w szeregu angielskojęzycznych czasopism pojawiają się publikacje psychologiczne poświęcone problematyce psychologii religii. Są to najczęściej / następujące czasopisma „Journal for Religion and Health”, „Journal for Pastora! Care”, „Journal of Psychology and Theołogy”, „Religious Education”, „Pastorał Psychology”, „Journal of Psychology and Judatsm”.

Najważniejszym czasopismem, w całości poświęconym psychologii religii w niemieckim kręgu językowym, jest „Archiv fur Religionspsychologie”. Czasopismo to, mimo że ukazywało się bardzo nieregularnie¹, zasłynęło tym, że na jego łamach po raz pierwszy doszło do wymiany poglądów między psychologami religii pracującymi w różnych krajach. Szczególnie widoczne stało się to w momencie przekształcenia Geselschaft fur Religionspsychologie w organizację międzynarodową, noszącą od czasu pierwszego międzynarodowego Kongresu Psychologii Religii w Erfurcie, w roku 1930 nazwę Internationale Geselschaft fur Religionspsychologie. „Archiv fur Religionspsychologie” ukazuje się od roku 1914. Pierwszym redaktorem był Wilhelm Stahlin. Aktualnie redaktorem jest Nils Holm. Profil czasopisma można określić jako psychologiczno--religioznawczy. Artykuły poświęcone są zarówno teoretycznym problemom religioznawczym (np. kategorie doświadczenia religijnego, pojęcie i rola rytuału), jak i problemom kliniczno-psychologicznym, takim jak rola religii w zaburzeniach psychicznych oraz wpływ narkotyków na doświadczenia religijne.

Czasopismo to jest subsydiowane w całości przez niemiecką fundację rządową Deutsche Forschung Gemeinschaft.

2. PSYCHOLOGIA RELIGII - MIĘDZY PSYCHOLOGIĄ A RELIGIOZNAWSTWEM

2.1. Psychologia religii jako dyscyplina psychologiczna

Pierwszym zagadnieniem, któremu poświęcimy uwagę, jest miejsce zajmowane przez psychologię religii jako nauki na tle innych dyscyplin psychologicznych.

Historycznie rzecz biorąc, psychologia religii powstała jako dziedzina refleksji naukowej, uprawianej przez psychologów rozwojowych - Stanleya Halla ijEdwina Starbucka - na przełomie XIX i XX wieku. Religia stanowiła też prze”dmiot zainteresowania psychologów, takich jak Wilhelm Wundt. Carl Gir-gensohn, Oswald Kulpę czy James Leuba, nastawionych na eksperymentalne² "poznawanie natury człowieka. Jedną z charakterystycznych cech łączących ich podejścia było opieranie się w prowadzonych analizach na wiedzy psychologicznej, a jednocześnie stosowanie jej do jednej (własnej) tradycji religijnej)

Trzeba jednak pamiętać, że od samego początku badania nad religią były kontrowersyjną dziedziną badań. Oprócz entuzjazmu, wywoływały również opór dużej części psychologów oraz niektórych osób, które poddawano tym badaniom. Przyczyny niechęci w obu wypadkach były różne.

Osoby badane obawiały się poddania swoistej „wiwisekcji” w sferze życia, uważanej za szczególnie osobistą. Publikacje prac"Freuda”ńasilily• ten lęk, poprzez przypisanie mu (jak wskazuje uważna lektura jego prac - niesłusznie) jednoznacznego utożsamienia religii z nerwicą, czyli z zaburzeniem psychicznym.

Psychologowie podeszli do badań nad religią, z wielu przyczyn, również z dużym dystansem. Po pierwsze, w oczach wielu z nich stanowiło to zagrożenie dla autonomiczności dyscypliny, która dopiero z trudem wyzwalała się z podpo-

1

Tom 1. w 1914 roku, tomy 2. i 3. łącznie - w 1921 roku, tom 4. - w roku 1929, tom 5. -w roku 1930, tom 6. - w roku 1936, tom 7. - w roku 1962, tom 8. - w roku 1964, tom 9, - w roku 1969, tom 10, - w roku 1971, 11. - w roku 1975, 12. - w roku 1976, 13. - w roku 1978, 14. -w roku 1980.

2

Eksperymentowanie było rozumiane tutaj bądź jako introspekcyjna analiza reakcji osoby badanej pod wpływem bodźca o charakterze religijnym (np. sprawozdanie z przeżyć, wywoływanych przez czytanie poezji lub hymnów religijnych - badania Girgensohna) iub też jako eksperymentalne, dokonywane w warunkach laboratoryjnych, wywoływanie przeżyć religijnych, za sprawą środków odurzających - badania Leuby.