SCX 3200 140511182702

wzmacniający (rys. 15b). Piszczałki językowe typu francuskiego stosowane są często w organach współczesnych, również w organach budowanych w Polsce.

Korpusy piszczałek budowane są z drewna lub ze stopu cyny z ołowiem. W wyjątkowych przypadkach stosuje się również mosiądz. Stopy i główki mogą być budowane w zależności od potrzeby z metalu lub drewna. Gardziołka wykonywane są przeważnie z metalu (mosiądz). Powierzchnię gardziołka o którą uderza język wykłada się niekiedy skórą, stosuje się również pokrywanie tej powierzchni cyną lub ołowiem. W piszczałkach niektórych głosów gardziołka mogą być drewniane — w takich przypadkach stosuje się heban lub inne trwałe gatunki drewna.

Piszczałki językowe budowane są w dwóch podstawowych wersjach. W pierwszej z nich korpus nie ma charakteru rezonatora współdziałającego w ustaleniu wysokości dźwięku całej piszczałki, pełni tylko rolę nasadki regulującej natężenie i barwę dźwięku. W niektórych głosach złożonych z piszczałek tego typu korpus może w ogóle nie występować. Piszczałki językowe działające w opisany sposób nazywają się regałowymi. Głosy zbudowane z piszczałek regałowych posiadają często w swojej nazwie składnik — regał. Ważnym głosem typu regałowego jest „Vox humana“.

Drugą wersję piszczałek językowych stanowią piszczałki zaopatrzone w korpusy spełniające rolę rezonatorów. Piszczałki tego typu określane są czasem jako „trąbkowe“ (trompetowe) ze względu na to, że stanowią one elementy wchodzące w skład najważniejszego głosu językowego, zwanego trąbką (niem. Trompete, fr. trompette).

W piszczałkach grupy trąbkowej długość rezonatora dobrana jest w taki sposób, że rezonator wzmacnia podstawowy ton składowy dźwięku wytwarzanego w układzie język — gardziołko. Częstość tego tonu podstawowego odpowiada zwykle częstości najniższego rezonansu korpusu piszczałki. W przypadku, kiedy częstość podstawowego tonu składowego dźwięku wytwarzanego przez język dostrajana jest do częstości jednego z wyższych rezonansów korpusu, mówimy, że piszczałka działa na zasadzie „harmonicznej¹¹ lub „przedętej“ (niem. iiberblasend, fr. harmo-niąue) w podobny sposób, jak przedęte piszczałki wargowe. Językowe piszczałki harmoniczne stosuje się dosyć często w gór-

Rys. 15

Francuska forma piszczałki językowej

a

a)    zwykła

b)    z pierścieniem wzmacniającym

43