skanowanie0008

68

wiele można przypisać. — Odbiegłem jednak od tematu; dzieje berła chcq traktować tylko za chwyt poetycki, dzięki któremu poeta potrafi zatrzymać nas dłużej przy jednej rzeczy, nie wdając się w nudne opisywanie jej części. Podobnie gdy Achilles przysięga na berło, iż pomści lekceważenie, z jakim potraktował go Agamemnon, Homer przytacza nam dzieje tegoż berła. Widzimy je zieleniejące w górach; żelazo odłącza je od pnia, pozbawia liści i kory, przystosowuje się je do tego, by służyło sędziom ludu za oznakę ich boskiej godności (9):

Nai ;j,a tóSs ay.rjrcApov, aó j.xłv oujtGAS oóXX.a. xai 8£ouę (Di)OS'., k~zl §7] TtpWAGC A0;jL7}V SV OpSCCTl AŚXoi7TSV,

OuS’ ava97)X^)(3Ei* ttsoI yap pa i yrOc/Jię, sXslJjs <DuXXa as vjy\ 9X0 ióv* vuv olStś (ji.lv ulsę ’Ayjx.i&v ’ Hv Ka)/i(L]ję cpopśouai 8lkagtc6X0l, 01 as Itóp.LCTaę .lipo; Aioę sipuasai---

Homerowi zależało nie tyle na tym, by opisać dwa berła sporządzone z różnego materiału i różnorakiego kształtu, lecz na tym, by dać nam uchwytny zmysłowo obraz różnorodności władzy, której znakiem były te berła.. Jedno było dziełem Wulkana, drugie wycięła nieznana dłoń w górach; jedno stanowiło odwieczną własność szlachetnego rodu, drugie mogła chwycić pierwsza lepsza ręka; jedno dzierżył władca wielu wysp i całego Argos, drugie nosił jeden spośród Greków, któremu poza innymi sprawami powierzono pieczę nad prawami. Taka była w istocie różnica, która dzieliła Agamemnona od Achillesa; różnica, którą sam Achilles uznawał, mimo iż zaślepiony gniewem.

Nie tylko wszakże tam, gdzie Homer łączy z opisem zamiary tak rozległe, ale i tam, gdzie chodzi mu tylko o obraz, przemienia obraz ten w rodzaj historii przedmiotu. Czyni to dlatego, iżby części tegoż przedmiotu, występujące w naturze obok siebie, w jego malowidle następowały po sobie w sposób równie naturalny i tym samym jak gdyby dotrzymywały rytmu tokowi mowy. Cóż czyni na przykład Homer, gdy chce odmalować nam łuk Pandara, łuk rogowy takiej a takiej długości, dobrze wypolerowany i na obu końcach okuty złotą blachą? Czyż wylicza cechy łuku w sposób suchy, jedna za drugą? Wcale nie; znaczyłoby to bowiem dawać przepis na sporządzenie łuk u, lecz nie byłoby jego odmalowaniem. Homer zaczyna od polowania na kozła, z którego rogów sporządzono łuk; Pandar przydybał i upolował go na skałach. Rogi były niezwykłej wielkości, przeznaczył je tedy na łuk; zaczyna się nad nimi praca, artysta łączy je, poleruje i okuwa. W ten sposób, jak wspomniałem, widzimy u poety proces powstawania tego, co u malarza zobaczyć możemy jedynie jako coś gotowego (10):

— — — TóĘov łó£oov, lĘiAou aWog ’Avpiov>, ov pa ttgt’ kuto.7 u~o ctaŚomolo IlĆApTjj ś;<|3a'.vovTa SeSsy;a2vg7 b> 7i?o8oxyjeri BefJX7jzsŁ rcpOs a a?; A o 7 ' ó 8’ (ititios sGUtsas tceagt; '

Tou xśpa iy. y.scpa/.'?); EZ.z.KLSezaScopa; r;iouxsL'

Iial Aa UEv aay.Tjca; y.Epao^óop ^paps tśxacov,

IIav 8’ eS \eir)voc;, yp'jaźryj c-rń-D-y/e xopóvr]V.

Nie skończyłbym prędko, gdybym zamierzał wyliczać wszystkie przykłady tego rodzaju. Mnóstwo ich przyjdzie na myśl każdemu, kto dobrze zna Homera.

XVII

Mógłby ktoś wysunąć zastrzeżenie, że znaki poezji to nie tylko znaki następujące po sobie, ale również znaki dowolne; jako dowolne mogą one wyrażać w rzeczy samej ciała jako istniejące obok siebie w przestrzeni. Przykłady tego rodzaju znajdują się w samym Homerze i wystarczy przypomnieć sobie tylko tarczę Achillesa, by mieć decydujący przykład, jak obszernie a jednocześnie poetycko można opisać pojedynczą rzecz według jej części występujących obok siebie.

Na ten podwójny zarzut postaram się odpowiedzieć. Nazywam go podwójnym, gdyż słuszny wniosek ważny jest nawet bez przykładu, a przeciwnie — przykład z Homera uważam za ważny nawet wtedy, gdy nie potrafię go jeszcze usprawiedliwić żadnym wnioskiem.

Skoro znaki mowy ludzkiej są dowolne, to możliwe, żc możn;i dzięki nim przedstawiać części opisywanego ciała w kolejności