skanowanie0023

98

pars animi» (10) okazuje się w nich. Możliwe, że skłoniły go one do większej staranności przy rzeźbieniu włosów przez to, że chciał przynajmniej w przybliżeniu wyrazić to, co Homer nazywa włosami ambrozyjskimi. Albowiem jest rzeczą pewną, że starożytni artyści przed Fidiaszem słabo pojmowali wymowę i znaczenie mimiki, a zwłaszcza zaniedbywali włosy. Według Pliniusza (11) zarzucić te dwa błędy można było jeszcze Myro-nowi, a pierwszym według tegoż, kto odznaczał się pięknym rzeźbieniem włosów, był Pitagoras Leontyński (12). Czego Fi-diasz nauczył się od. Homera, inni mistrzowie nauczyli się z dzieł Fidiasza.

Pragnę przytoczyć jeszcze jeden przykład tego rodzaju, który mnie zawsze bardzo cieszył. Przypomnijmy sobie, co mówi Ho-g&rth (13) o Apołlinic Belwederskim. «Tego Apolłina — powiada on — i Antinousa¹⁰⁰ oglądać można w tymże samym pałacu w Rzymie. Jeśli wszakże Antinous napełnia widza podziwem., to Apollo wprawia go w zdumienie, a mianowicie — jak wyrażają się podróżnicy — dzięki wyglądowi, który rna cechy więcej niż ludzkie, a czego zazwyczaj nie potrafią opisać. Wrażenie to zaś — powiadają — jest tym bardziej godne podziwu, że przy bliższym zbadaniu dzieła nawet niewprawne oko dostrzeże w nim brak proporcjonalności. Jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy angielskich, który ostatnio odbył podróż do Rzymu, by obejrzeć ten posąg, utwierdził mnie właśnie u; tym, co powiedziałem. teraz, a mianowicie że nogi i uda Apolłina są w stosunku do górnych partii ciała za długie i za szerokie. Andre a S a cciii^1U1 zaś, jeden z największych malarzy włoskich, wydaje się być tegoż samego zdania, inaczej bowiem nie nadałby swemu Apoi linowi, wieńczącemu rn ist: iw i I o u ów Pasq uiliniego ¹⁰² (ze sławnego obrazu znajdującego sio obecnie w .Anglii), ścisłych proporcji .Antinousa, skoro poza l.ym Apollo ten wydaje się być rzeczywiście kopią Apolłina Belwederskiego, Aczkolwiek obserwujemy często w największych dziełach zlekceważenie mniej istotnego szczegółu, to nie może tak być w tym wypadku. W pięknym bowiem posągu właściwe proporcje są istotą jego piękna. Dlatego wnioskować należy, że owe nogi i uda wydłu-żonę zostały świadomie, w przeciwnym bowiem razie biblii i dałoby się z łatwością uniknąć. Jeśli prześledzimy najdokładniej uroki tego posągu, dojdziemy do uzasadnionego wniosku, że (.<>, co w całym jego wyglądzie uznano za nieopisanie znakomito, spowodowane zostało tym, co wydawało się błędnym ukształtowaniem jednej jego części». — Wszystko to jest bardzo przekonywające; i już Homer — dodam — wyczuwał to i napomykał, że imponujący wygląd można osiągnąć poprzez wydłużenie wymiarów nóg i ud. Bowiem gdy Antenor¹⁰³ chce porównać postać Ulissesa z postacią Menelausa, Homer każe mu powiedzieć (14):

Stkvto)v ijicv. iIsvśXxoę ó;T£t,7.evsv Apśocę coą.crję Mątcptó &’ iŚlo;Uvg}, ysp-ci-rżyrep&ę vjsv 'OSuuosóę.

«Gdy obaj stali, nad Ulissesem górowały szerokie ramiona Menelausa, ale gdy obaj siedzieli, Ulisses był bardziej okazały»• Skoro więc Ulisses siedząc zyskiwał okazałość, którą w pozycji siedzącej tracił Menelaus, to łatwo określić stosunek, w jakim pozostawały górne partie ich ciała do nóg i ud. Ulissesa cechował okazały tułów, Menelausa długie nogi.

XXIII

Gdy celem jest osiągnięcie piękna, jedna jedyna nie pasująca część może zakłócić harmonijno działanie wielu części. Pr/.oz to samo jednakże przedmiot nie stanie się jeszcze brzydki. Uiz.y-dota również wymaga pewnej ilości części nieskładnych, klon-także musimy być zdolni objąć naraz okiem, jeśli mamy ‘><1 czuwać coś przeciwnego temu, co odczuwamy dzięki pięknu.

Wynikałoby stąd, że brzydota, zgodnie ze swą istotą, nie mogłaby stać się przedmiotem poezji, a przecież Homer przedstawił skrajną brzydotę w postaci Tersytesa i opisał kolejno jej części występujące obok siebie. Dlaczego przy opisywaniu brzydoty dozwolone mu było uczynić to, czego przy opisywaniu piękności sam sobie tak przewidująco odmówił? Czy wyliczając jeden drugim elementy brzydoty nie hamujemy siły jej oddziaływania w tym samym stopniu, jak niweczymy siłę oddziaływa ma piękności, gdy w sposób podobny wyliczamy jej elementy?