Syst Finansowy077

akcjonariuszom) oraz mogą korzystać z zasilania rynku pieniężnego lub w ostateczności z kredytów refinansowych zaciągniętych w banku centralnym. Podstawą ich akcji kredytowej są jednak wkłady (fundusze obce). Kapitał własny stanowi często kilka procent wielkości kredytów.

Istnieją różnego typu wkłady. Z naszego punktu widzenia ważny jest ich podział na wkłady zwrotne na każde żądanie (a vista) i wkłady terminowe. Wkłady te dokonywane są przez ludność oraz przez podmioty gospodarcze. Występują również wkłady międzybankowe, polegające na tym, że pewna część rezerw jednych banków lokowana jest w innych bankach. W strukturze wkładów banków komercyjnych występują również wkłady sektora budżetowego.

Wkłady pochodne, o których wspomnieliśmy, uznaje się za nowo kreowany pieniądz. Jego powstawanie odbywa się przez udzielanie kredytu klientom banku. Dzięki temu bank tworzy nowe środki pieniężne i przekazuje je do dyspozycji kredytobiorców; kwotę kredytu zapisuje się na rachunku bankowym podmiotu gospodarczego. W wyniku tej działalności banki kreują pieniądz bezgotówkowy, przy czym suma wkładów pochodnych jest o wiele większa od wkładów pierwotnych.

W sposób najbardziej syntetyczny można to wyjaśnić następująco: jeśli bank udziela kredytu swojemu klientowi i ten wykorzystuje ów kredyt do spłaty swoich zobowiązań w stosunku do dostawców, przelewając określone sumy na ich rachunki, to sumy te powiększają wkłady wierzycieli na rachunkach bieżących. W tym czasie żaden inny wkład z tytułu tej operacji nie zmniejsza się. Żeby przedstawić tę sytuację bardziej obrazowo, posłużymy się przykładem liczbowym.

Przykład. Założenia:

Pierwotny wkład gotówkowy wynosi 100 min zł.

Bank utrzymuje obowiązkową rezerwę w banku centralnym w wysokości 10% wkładów¹.

Bilans wyjściowy banku jest następujący:

Pasywa: 100 min zł wkładu pierwotnego Aktywa: 90 min zł gotówki w kasie

10 min zł rezerwy w banku centralnym

Bank rozpoczyna realizację akcji kredytowej:

I. Operacja kredytowa, 50 min zl kredytu, z czego połowę (25 min zł) kredytobiorcy utrzymują na rachunkach tego banku, a połowę (25 min zł) wykorzystują do spłaty zobowiązań wobec wierzycieli mających rachunki w innych bankach. Załóżmy, że na rachunki umiejscowione w analizowanym banku wpływają sumy w łącznej wysokości 25 min zł, w wyniku akcji kredytowej (o podobnym charakterze) realizowanej przez inne banki. W rezultacie w banku pojawiają się nowe wkłady, określone mianem pochodnych, o wartości 50 min zł (25 min zł powstałych w wyniku własnej akcji kredytowej i pozostawionych na rachunkach klientów oraz 25 min zł powstałych w wyniku akcji kredytowej innych banków i przelanych do naszego banku). Tak więc suma wkładów (pierwotnego i pochodnych) wynosi już 150 min zł.

77

1

Wielkość obowiązkowej rezerwy ustala bank centralny, traktując ją jako jeden z instrumentów oddziaływania na możliwości kredytowe banków komercyjnych. Szerzej na ten temat piszemy w rozdziale 3.