trzy

168

Krystyna Strycharz

Sędzia:

A to pierdnie nudna seata.

_za cudowna scena. (Teatr, s. 49).

Smętnicka:

Co ¹⁰

Ciotka:

jak i Tatar/.

_(g [ak dtutej potrwa, to ja się rozchoruję na dobre przy tych bębnach. [...] To

nie

dzieci.

g-^jsia (ich m³^³- d° męża - dopisek mój K.S.):

Siyszy^sZ kojiodo. i ty pozwalasz tak lżyć nasze aniołki. (Kre., s. 261). kórniccy wywołują tu (podobnie jak w grupie poprzedniej) ^b‘^ekt *,rb samych pól asocjacyjnych, lecz dobrane na zasadzie leksemy ¹ ^ semantycznego¹.

^pr»,^C1^!maach. których osią kompozycyjną jest nieporozumienie, ^    ¹³ °: jpzykowo-komicznymi są dwuznaczniki i nakładające się na

siebie^eregi słowne:

piotr:

_£fl p_ani - mam pani powiedzieć ważnq nowinę. Spotkało cię szczęście, o jakim nie

Eufrozyna (skromnie):

fgjut ⁿ'e j^&t dla mnie sekretem.

Piotr:

. _£0? fdoże Zdzisław ci jut powiedział wszystko?

_Eufrozyna (z zapałem):

_Wslystko. wszystko!

p^r (na stronie):

sumę P¹

Eufrozy"³

fdast tobie, a to się pospieszył. (Głośno) Kolektor ojiaruje się zaraz wypładć tę _l0d warunkiem ...

Jakp

sumę? (Ra- ^s- 94 - 95).

nie. której Zdzisław przed chwilą się oświadczył, wydaje się, ^u. ^_edzący o tym Piotr pragnie jej właśnie wyjawić zamiary ²⁶ ™,^e nla Piotra jednak ową ważną nowiną jest powiadomienie ^MZ,SlaW * ó*lkiei ogranej na loterii. g^uwel™ *i„«icz (idzie do niej z czułością):

A to co? Cóż się stało? Panno Heleno! Co pani jest? Czego pani płacze?

’ o    asocjacyjnych zob. w: F. de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego,

Warszawa 1961.s. I³³-

Helena [...]:

Taki ojciec to - Co tyran, nie ojciec¹.

Pagatowicz:

Cóż on pani zrobił?

Helena [...]:

Powiada, żem jeszcze za młoda.

Pagatowicz:

Na to właśnie najlepsza pora.

Helena:

No, nieprawda? Ja mu to samo mówiłam. Julcia Grzybkowska przecież młodsza ode mnie. a nie bronią jej tego. To tylko ja jedna taka nieszczęśliwa (zaczyna znowu mocno płakać). (Gr., s. 221 - 222).

Pagatowicz jest przekonany, że Burczyński nie chce zezwolić na jego ślub z Heleną; zmartwienie dziewczyny wynika z tego, że ojciec odmawia jej kupna jedwabiu na suknię.

Trudno się nie zgodzić ze współczesnymi Bałuckiemu krytykami, którzy zarzucali mu, że dowcip bazujący na nieporozumieniu razi łatwością i prymitywizmem¹. Wtajemniczonego widza czy czytelnika nic w nim nie zmusza do wysiłku intelektualnego, nic nie zaskakuje. Zabawna wydać się może tylko naiwność postaci i jej odzwierciedlenie w języku.

A oto przykłady typowego dowcipu polisemicznego:

Giętkowski (myśląc, że w pokoju zamknięto oczekiwanego księcia, a nie Natalkę - wiedeńską flammę Juliusza - dopisek mój K. S.): My wiemy dobrze, kto tam jest (klepie go poufale po ramieniu)

Juliusz (stawiając się):

Więc cóż z tego? Jakim prawem wtrącacie się państwo do tego, co mnie tylko obchodzić może.

Bajkowski:

A, przepraszam cię. mój Julku. Gdyby to była osoba prywatna, to mógłbyś z nią robić, co się podoba, ale to jest, mój kochany, osoba publiczna.

Juliusz (gwałtownie):

Bajkowski, proszę cię!... (Ciężkie, 263).

Wspomina o tym I. Sławińska w posłowiu do "Pism wybranych" M. Bałuckiego, 11 - XII, Kraków 1956, s. 357 - 359,