utopia
3

ideologiczną, otwarta pozostaje droaa d

tazji i dziwactw, jakie tylko podpowio ^WSZelkich fan. j

panujących przesądów wyobraźni_a^{P yzwolon}a o i

n ,n _-.»*!inni/*    ---

iueoiogii-*¹¹^! “kwana pozostaje droj tazji i dziwactw, jakie tylko podp_owle wyzwolon ^ panujących przesądów wyobraźnia    ^{y ]}°ⁿa od

2. Rozwijanie wizji przyszłego społeczeństw, u nawiania się nad warunkami i środk™! * M „_la, ber wskazywania spoiecznyoh sil. k HI

im enmali7m    --

-----. •' ■    społeczeństw, r,

stanawiama się nad warunkami i środk    ^5    2*

rżenia, bez wskazywania społecznych    ^tw°'

zdolne socjalizm urzeczywistnić. Z te_?n’„

bsifci poświęcali dużo więcej miejsca temif r T"

niż opisowi jej ostatecznych celów i rezultSl °^lucJi

sza o szczegóły przyszłej organizacji spole“cz„e', "^iC* szlość zalezy od tego, czy j_{uż d2isiaj} *?**"!■ Im,,

szeregi bojowników, którzy rozpoczną walkę w ^ postępów rewolucji rozwiązywane będą wvV»w """li problemy, a wyjściowe formuły ideolrló ”” M być może zmianie. Postawa Marksa Paryskiej dowodzi najlepiej, jak bardzo bvH „a „owe koncepcje _ nawet, jeżeli ich źLdl Hf zwalczane przez mego ideologie Nad, ,    7, ^m *9®

się dia niego żywy _ruch re^oiuc^y “fe ^k°‘‘"C domniemany rezultat, do którego dro£, h i H daleka. Socializm nrfdmni.t - -    £>^a uvła mc—r*l

..-u-    - -    poiega m.iij

na tym, ze aDSOlutyzuje abstrakcyjne pryncypia, żąfo

jąc urzeczywistnienia ideału tu i teraz, chociaż brat

po temu środków materialnych, społecznych i psycho

logiczny^ch- Utopiści byli nade wszystko moralista!

którzy woleli raczej pominąć w ogóle pytanie o drogę

urzeczywistnienia ideału, niż w czymkolwiek naruszyf

jego integralność. Marksizm był również doktryi

polityczną, teorią rewolucji, technologią władzy]

toteż i status ideału był w nim inny. Ideał był w nizl

wytyczną, a nie wszechobecną normą, aspektem świi?

topogl3^du> ^{a nie sam}y^m światopoglądem.

s g Naiwna wiara w możliwość zaprojektowania ustro socjalistycznego w szczegółach. Wiele dawnych koncepcji utopijnych starało się przesądzić, jak zostaną w _zy_Szłości zorganizowane wszystkie dziedziny życia od odukcji i podziału zaczynając, a na urządzeniu mieszkań, kroju ubrań i treści piosenek kończąc. Nie ulega wątpliwości, iż w wielu wypadkach była to świadoma ! zabawa. Zwłaszcza wtedy, gdy wizja przyszłości przy-1 sterała formę tzw. romansu utopijnego (Podróż do Ifcarii Cabeta, Looking Backtoard Bellamy’ego, Wieści t znikąd Morrisa itp.), nie możemy nigdy być pewni, co ¹ jest tylko chwytem literackim, co zaś należy do sfery niewzruszonych zasad. Niemniej jednak znaczna część | literatury utopijnej (zwłaszcza z okresu przed Saint--Simonem) była nastawiona na stworzenie zamkniętego systemu dobrego społeczeństwa, od którego niczego nie można byłoby ująć i do którego niczego nie można byłoby dodać. Literaturę tę cechowało często przekonanie, że natura ludzka jest wielkością stałą. Jeżeli • przyjęło się takie założenie, nic nie stało na przeszkodzie, aby po ustaleniu, jakie są raz na zawsze dane potrzeby i możliwości człowieka, projektować organizację społeczną dostosowaną do nich pod każdym dającym się pomyśleć względem.

Marks — uczeń Hegla i nieodrodny syn Wieku Historii — musiał ten styl myślenia odrzucić. Społeczeństwo socjalistyczne będzie rezultatem procesu historycznego i w tym sensie, że przy jego budowie trzeba się będzie liczyć z nowymi potrzebami i możliwościami, których obecnie można się co najwyżej domyślać. Dostępna wiedza pozwala wprawdzie odrzucić pewne rozwiązania (na przykład sugestie tzw. komunizmu wulgarnego czy też anarchistyczne marzenie o eliminacji z życia społecznego wszelkiego autorytetu), ale jest zbyt skąpa, aby możliwe było skonstruowanie szczegółowego projektu rozwiązań pozytywnych. W rezul-

37