�egna�ek 0

ISO

cyjiKj jest rozwiązanie określonego problemu, a metody dramy - oddziaływanie na emocje ucmtnikAw i pośrednio na kształtowanie moralnej I uczuciowej stro-ny ich osobowości. O Ile zatem pierwsza z nich służy realizacji celów dydaktycznych. to draga głównie celów wychowawczych.

Nauczanie programowane

Zaliczenie nauczania programowanego do metod kształcenia może wydawać się dyskusyjne, ale jest to pceecież sposób (choć specyficzny) pozyskiwania wiedzy oraz jej utrwalania. Niektórzy autorzy podręczników % dydaktyki, jak np. J. Półtu-rzycln. "■ymicmają go wśród zestawu metod nauczania¹, inni wiążą go z rozwojem nowych technik kształcenia czy może raczej nowej technologii dydaktycznej, która zmierzała do indywidualizacji i automatyzacji procesu dydaktycznego (np. W. Okoń) i traktują jako pewną koncepcję nauczania czy system³. W takim ujęciu nauczanie programowane jest czymś szerszym niż metoda kształcenia. Szczególną rangę nauczaniu programowanemu nadaje wśród dydaktyków polskich Cz. Kupisie-wtez- Poświęca mu nie tylko odrębne rozdziały w swoich podręcznikach akademickich. ale także odrębne książki'. Genezy tego nauczania doszukuje się on w dialogach Sokratesa, opisanych przez Platona w Atenonie, w pracy Kurtezjusza Roz-prawu o metodzie, w dyrektywach J.A. Komeńskiego, a nawet w koncepcjach J.F. Herberta⁴. Jednak rzeczywiste „narodziny" nauczania programowanego należy — zdaniem W. Okonia — wiązać ze Stanisławem Trębickim. który w 1920 roku opatentował „urządzenie ułatwiające naukę bez obcej pomocy" (patent uzyskał w 1925 r.). wyprzedzając tym samym podobne osiągnięcia w tym zakresie amerykańskiego psychologa Sidney'a L. Presseya. Prawdziwy rozgłos uzyskała ui koncepcja nauczania dopiero w latach pięćdziesiątych XX wieku dzięki innemu psychologowi amerykańskiemu Burrhusowi F. Skinnerowi^{1 2}.

Istotą nauczania programowanego jest to. te umożliwia ono samodzielna zdobywanie wiedzy w tempie dostosowanym do indywidualnych możliwości uczącego się i jego dotychczasowego przygotowania oraz przez niego regulowanym. Dlatego leż najistotniejszym elementem tego nauczania jest odpowiednio opraco² warty program (tekst programowany).

W literaturze wymieniane są trzy rodzaje talach programów:

K) program liniowy;

2J program rozgałęziony;

)) program metany.

IK

podstawy teoretyczne programu liniowego stwwzył HF. SMnnar, opierając się na wyprocowanej przez siebie kottpcjl ,41 c zen u aię mstru-m t n t a I n e g o" (warunkowania iwtnJtMńUlwfiO); Rówii się ono odkUiyonej koncepcji warunkowania (zwanego .koncepcją piwlowiką") tym, Ze o ile w trakcie warunkowania klasycznego utrwala oę przede wtzystkim zachowanie reaktywne, polegające na bezpośrednim reagowaniu na poprzedzające je bodźce, o lyie uczenie się instrumentalne stanowi składnik zachowania uę operatywnego (sprawczego), dostosowanego do przewidywanych przez eksperymentatora skutków.

W opracowaniu programu tonowego należy kierować «ię następującymi zasadumii charakterystycznymi dla uczenia sę instrumentalnego¹:

“ Zasada małych kroków, zalecająca dzielić arteria! nauczania na możliwie małe dawki (kroki, porcje), stosunkowo łatwe do opanowano;

-    Zasada natychmiastowego potwierdzania odpowiedzi, którą należy porównać z zamieszczoną w programie (lekkie) odpowiedzią właściwą. Do następnego kroku, czyli do dalszego studiowania tekstu, mono przejść tylko wtedy, ldedy odpowiedź będzie właściwa;

-    Zasada indywidualizacji tempa uczenia sią;

-    Zasada stopniowania trudności;

~ Zasada zróżnicowanego utrwalania wiadomości. Chodzi w niej o kilkakrotne powtórzenie najważniejszych fragmentów wiedzy występujących w tekście w różnych kontekstach treściowych oraz ilustrowanie ich odpowiednia przykładami;

-    Zasada ujednoliconego toku uczenia się instrumentalnego, która powoduje. że ucząca się jednostka podległ działaniu uporządkowanego tokucha bodźców, na które reagując popełnia stosunkowo mato błędów 1 skuteczne „małymi krokami** zdobywa nową wiedzę,

Program rozgałęziony powstał w opozycji do programu liniowego jednym z głównych autorów koncepcji lego programu jest N.A. Crowder.

Program rozgałęziony wykazuje duże podobieństwo do tzw. testów wyboru oraz wiele cech wspólnych z metodąsokratejską, polegającąna naprowadzaniu uczącego się na właściwe odpowiedzi poprzez eliminowanie odpowiedzi błęrkydi bb fragmentarycznych. Jego podstawę stanowią następujące założenia':

-    Materiał nauczania należy dzielić m dawki (porcje, kroki), odpowiadające mniej więcej tematom (zagadnieniom) prezentowanym w tekstach podręcznikach), opracowanych w sposób konwencjonalny;

-    Po każdej porcji (dawce) mfbrnrtcji należy stawiać pytania, m bórc ncaący się wybiera odpowiedź spośród talku odpowiedzi niepełnych, a nawet błędnych;

-    Natychmiast po wyborze odpowiedzi należy sprawdzić, czy był on trafny, jeśli odpowiedź była niewłaściwa, program powinien odsyłać go do punktu ^{3 4}

1

*    par J Pófeonrycfc*. os dL.s. 130-131.

¹ W Oo>.op M.I Mł-246

*    Cz Kiątamo Jan autorem dwóch książek poiwięconych nauczaniu programowanemu, a ■MMoWr Mouoontt programowane. PZWS, Warszawa 1906 oraz Metody progruiiiowanta ttydak-

PWN. Warszawą 1975

^- Cz. Koporwir/. OyduMyka >„,op eh., s 271-272.

2

   W Oka², op cM . • 244

3

¹ Cz. KupisiowKA op. Ol., 1.275-276.

4

Ibidem, $. 278-279.