0112

II. 14.

BOLESŁAW II SZCZODRY.

97

Groblaelierze pierwszy dopiero Megiser w swoich Ann. Carinth.^ł) wspomina znowu o pobycie Bolesława w Ossyaku i ma już szczegóły o jego służbie kuchennej i o wyznaniu na łożu śmierci^{1 2}).

Z powyższego rozbioru okazało się tedy dowodnie, że napis grobowy Bolesława nie mógł powstać wcześniej, jak z końcem XIV lub początkiem XV w., że tradycya o pobycie w Ossyaku zjawia się w liisto-ryogralii polskiej i karynckiej stosunkowo bardzo późno, bo dopiero w wieku XV, a to naprzód w formie nieściśle jeszcze ustalonej, którą przybiera dopiero w wieku XVI, i co najważniejsza, że wiadomość o tymże pobycie nie istniała ani istnieć nie mogła współcześnie lub w czasach najbliższych śmierci Bolesława, że przeciwibe źródła najwiarogodniejsze (Gall) podają inne szczegóły o ostatnich latach życia jego, a mianowicie, że przebywał i zmarł w Węgrzech. Zaczem całą legendę ossyacką, jako wymysł stosunkowo bardzo późny, możemy snadno odrzucić jako nieprawdziwą. Jaką jest geneza legendy, a mianowicie, czy ją wymyślili Benedyktyni dla gloryiikacyi św. Stanisława³), czy też Eneasz Sylwiusz⁴), czy kto inny, nie naszą rzeczą dochodzić szczegółowo: nadmieniamy tylko, że przypuszczenie o autorstwie Eneasza Sylwiusza jest najmniej prawdopo-dobnem, natomiast współudział Benedyktynów w wytworzeniu niniejszej ossyackiej legendy o Bolesławie, jako też poprzedniej, kluniaekiej o Kazimierzu Odnowicielu, zdaje się być bardzo widoczny, 'Wskazuje na to naprzód fakt, że zarówno Kazimierz jak i Bolesław, pierwszy jako zakonnik, drugi jako braciszek, przebywali mieli według tychże legend w klasztorach benedyktyńskich, a następnie okoliczność, że kommemorarye i zapiski o ich śmierci przechowały się niemal wyłącznie tylko w pismach benedyktyńskich.

Czas śmierci Bolesława podają niektóre późniejsze źródła, a mianowicie Bocz. Traski^{5 6}) i llocz. Krak.¹’) pod r. 1038, data oczywiście niemożliwa, i, jak okazaliśmy powyżej, odnosząca się właściwie do jego urodzin. Bocz. śkrzys.^{7 8}) zapisuje śmierć Bolesława pod r. 1082, Rocz. kap. krak. ^s\ a za nim inne późniejsze⁹), pod r. 1.081. Mając do wyboru pomiędzy obu datami, należy, jak mniemam, oświadczyć się za rokiem 1081, gdyby bowiem Bolesław umarł dopiero w rok potem, naówczas wcześniejsza od rzeczywistej daty zgonu data Rocz. kap. krak. nie dałaby się wytłomaczyć; natomiast późniejsza o jeden rok data Rocz. Śkrzys. da się odnieść do otrzymanej później wiadomości o jego śmierci. Vita mai. S. Stan.^{10 11 12}) również stwierdza, że Bolesław zmarł w drugim roku wygnania, a więc 1081 r.^łl). Niektóre źródła podają datę o wiele późniejszą: nagrobek ossyacki r. 1089, tenże sam rok Rocz. Śkrzys. now.^1!), który Bolesławowi, wygnanemu r. 1079, każe umierać w dziesięć lat później; Grbblachera Rocz. Ossyac.¹³) r. 1092, a Szczygielski¹⁴), powołując sio na Me-nologium Benedyktyńskie Bucelina i Tabula monast. Ossiac.. nawet rok 1100. Wszystkie te daty są zgoła błędne; z wiarogodnych bowiem zapisek rocznikarskich wiemy, że Mieszko, syn Bolesława, wrócił z Węgier do Polski już w r. 1086 (II. HI), a według Galla ¹⁵) chował się on na dworze Włodzisława węgierskiego jeszcze przez jakiś czas po śmierci ojca; zaczem śmierć ta nastąpić musiała w każdym razie przed r. 1086 ^w). 1 w tej drodze zatem prawdziwość daty śmierci, podanej przez oba najstarsze roczniki polskie, znajduje stwierdzenie.

Wiadomości o dniu śmierci Bolesława są bardzo niepewne. Mniemanie^1T), jakoby zapiska Kalend. Krak. ^lsj pod dniem 3 kwietnia: Boleslaus rex Polonie, qui constituit episcopatus per Poloniam, obiit, odnosiła się do Bolesława Szczodrego, jest nieuzasadnionem, nietylko dlatego, że bliższe określenie, tutaj podane, nie odpowiada Szczodremu, ale głównie i przedewszystkiem dlatego, że Kalend. Krak., założony dopiero za Włodzisława Hermana, nie zawiera żadnej wcześniejszej zapiski nekrologicznej, dotyczącej książąt polskich, nad zapiskę o samym Włodzisławie Hermanie i jego żonie Judycie (II. 15.)¹⁹). W Calend. Bened. Szczygielskiego ²⁰)

13

1

Lipsk 1 <572. 761. — -) Dalsze prace karynckie i niemieckie o legendzie ossyackiej zestawione u Pichlera, Bo

2

lesław II. 33 i n. W tych pracach późniejszych znajduje się też odmienna wersya. jakoby Bolesław nie w murach klasztornych

3

oddał ducha, ale zginął na polowaniu rozszarpany przez psy. — 3) Lelewel, Grób. napisy Boh, Pol. wiek. śred. II. 307. 31.3.—

4

Pi chi er, Bolesław II. 68. — 5) Mon. Pol. II. 830. — 6) Ibid. II. 830. — 7) Ibid. II. 773. — 8) Ibid. U. 796. — #) Bocz.

5

krót. (ibid. II. 7961. Rocz. Sędz. (ibid. II. 874). niemniej Rocz. Traski (ibid. II. 831) i Rocz. krak. (ibid. II. 831), wreszcie

6

Rod. ks. poi. (ibid. III. 282) i Zbier. skróć. (ibid. III. 286). — 19) Ibid. IV. 391. — U) Datę 1081 przyjmuje Naruszewicz,

7

Hist. nar. poi. II. 31 uw. 1.. datę 1082 Griinhagen, Schles. Reg. I. 16. — 12) Mon. Pol. III. 67. — 13) Archiy f. ósterr-

8

G esch. VII. 20!). — 14) Aijuila Polon.-B ened. 139. — ¹5) Mon. Po 1. I. 423. — 18) Datę śmierci 1089 przyjmuje Przezdziecki.

9

Ślady Bolest. 31. — 1") Abrahama, Organ. kość. poi. wyd. I, 90 uw. 1, porzucone w wyd. II. — 18) Mon. Pol. II. 918. —

10

19) Przeciw przypuszczeniu Abrahama oświadczył się też Laguna, Pierwsze wieki kość. poi. w Kwart. hist. V. 563. 564, wsze

11

lako z powodu, którego nie uważam za wystarczający. — 20) Str. 78.

12

Knlzcr, < iutnLukigia Piast/,w.