0133

118

ZBYGNIEW (i. N. N.)- BOLESŁAW lit KRZYWOUSTY.

III. 1. 2.

nic byłby poniósł szkody niepowetowanej (nec ipse in dampnum irrecuperabile corruisset). Ten zwrot nie może się odnosić do nieboszczyka, dla którego nie ma już rozróżnienia między szkodą niepowetowaną a dającą się powetować; natomiast staje się zupełnie zrozumiałym, jeśli przyjmiemy, że jest tu mowa o człowieku żyjącym, dla którego kalectwo tego rodzaju, jak pozbawienie wzroku, jest w istocie szkodą nie do powetowania. Z samego tedy Galla wypływa, że nie można łączyć faktu okaleczenia z faktem śmierci Zbygniewa w związek przyczynowy, jak nie mniej, iż nie ma jakiejkolwiek podstawy do przypisywania Bolesławowi Krzywoustemu winy zamordowania brata. Kadłubek¹), omawiając katastrofę, taką o niej podaje wiadomość: (Sbignens) Tiresiana plectitur sentencja, perpetuo proscribitur eiilio. Zauważano słusznie²), że zwrot: Tiresiana plectitur sentencja nie może oznaczać nic innego jak tylko oślepienie, a gdy Kadłubek wiadomości o tern nie mógł zaczerpnąć z Galla, który nigdzie najmniejszą wskazówką nie zdradza, jakiego rodzaju było kalectwo zadane Zbygniewo-wi, przeto trzeba przypuścić, że wziął ten szczegół z świeżej jeszcze tradycyi o Zbygniewie, i to tradycyi nie-zamąconej, skoro rodzaj zadanego mu kalectwa całkiem dobrze określił. A wobec tego nasuwa się przypuszczenie, że i drugi szczegół podany przez Kadłubka jest prawdziwy, t. j. że Zbygniew po oślepieniu został wygnany. Kron. Wielk.^;!) nie ma żadnej wiadomości o losach Zbygniewa po odwołaniu, Chroń, princ. Pol.¹) każe mu ginąć skutkiem sądu Bożego (pojedynek!, rzucając pierwsza myśl, że stało się to za zezwoleniem Bolesława. Wiadomość stosunkowo późna i nie można do niej wielkiej przywiązywać wagi. Cokolwiekbądź, rozbiór najdawniejszych zabytków kronikarskich prowadzi do wniosku, że Zbygniew został oślepiony, ale nie zamordowany z rozkazu Bolesława, a następnie prawdopodobnie z kraju wygnany. Dalsze jego losy są zgoła nieznane, nieznaną mianowicie także data śmierci. Długosz ³) zanotował ją wprawdzie pod r. 11 IB, jest ona jednak bez wszelkiej wartości, wynikła mianowicie bowiem tylko z nieporozumienia. Gall°) przed oślepieniem Zbygniewa opowiada bowiem o wyprawach Bolesława do Czech i Prus, które Długosz⁷) odniósł: pierwszą do r. 1111, drugą do r. 1115, skąd naturalnie rok 1116 nasunął mu się jako data oślepienia (i śmierci) Zbygniewa; w istocie obie te wyprawy przypadają na rok 1110, zaczem też upada podstawa kombinacyi Długosze woj^s).

[N.    N.]

IV Kron. Wielk.») znajduje się wiadomość, że Bolesław Krzywousty mając litość nad żoną i dziećmi Zbrgniewa fuiori et liberorum defectibus .... compaciens) odwołał go (przed oślepieniem) z wygnania. Fakt małżeństwa i ojcowstwa Zbygniewa nie znajduje potwierdzenia w żadnem źródle wcześniejszem, a gdy taż Kronika, mówiąc o matce Zbygniewa, nałożnicy Włodzisława Hermana, przez przydane określenie, jakoby pochodziła z rodu Prawdziców, zdaje się podawać fantastyczne szczegóły {II. 15.), przeto mniemam, że i do niniejszej wiadomości nie można przywiązywać wagi. Okoliczność, że Zbygniew był klerykiem, jak go wyraźnie Gall¹⁰) nazywa, i że zapewne złożył ślub czystości, zdaje się również zaprzeczać temu przekazowi, tern bardziej, że nie ma jakiegokolwiek śladu, iżby Zbygniew uzyskał później dyspenzę do zawarcia małżeństwa.

2. Bolesław III Krzywousty.

Wyraźny przekaz Galla¹¹), potwierdzony też niezależną odeń wiadomością Kozmy ¹²), stwierdza, że Bolesław był synem Włodzisława Hermann, z pierwszej jego żony Judyty czeskiej. Dawniejsze źródła, jak Gall¹³), Rocz. Śkrzys. ^u), Uocz. kap. krak.¹⁵) i inne, nie dają mu, prócz liczby porządkowej tercius, żadnego przydomku; dopiero w źródłach późniejszych, jak w Katal. bisk. wrocł.¹⁰), w Chroń, princ. Pol.¹⁷) pojawia się dlań łaciński przydomek Cureus, lub, jak w Kron. Wielk.^liS), w Rocz. Małop. ^w), w Geneal. Płock ^{4 5}"), w Bod. ks. poi.²¹), w Pocz król. poi.^S3), w Chroń. Sil. abbr.^2;!) przydomek polski: Krzywousty.

1

Mon. Pol II. 328. — -) Bielowski. ibid.    II. 328    uw. 1. — 3)    Ibid. II. -498. — 4) Ibid. III. 473.    — 5)    Ilist.

2

Pol. I- 512. — <>) Mon. Po). I. 474. 478. — 7) Hist.    Pol. I.    502. 509. —    8) p₀r. Roepell, Gesch. Pol. 260    uw.    47. —

3

19) Ibid. III. 154. 155. — 20) ibid. V. 993 — 21) Ibid. III. 282. — 22) Ibid. III. 293. — 28) Ibid. 111. 719.

4

9) Mon. Pol. II. 498. — U*) Ibid I 440, — U) Ibid.    I. 425.    — 12) Font.    rer. Boh. II. 113. 150. — 13) Mon.    Pol.    1.425..

5

463. — 14) Ibid. II. 773. 774. — 13) Ibid. JI. 797. — 16) Ibid. VI. 561. 577. — 17) Ibid. III. 480. — 18) Ibid. (I. 493. —