0192

III. 20.

JUDYTA.

177

ściwego znaczenia, t. j. mając na myśli tylko zaręczyny, nie można wprawdzie stanowczo przeciw temu przypuszczeniu występować; ale z drugiej strony podnieść trzeba, że i ta hipoteza trudności nie usuwa, Włodzi-sław II umarł bowiem dopiero r. 1162 ^{1 2}), a gdy córka Krzywoustego wychodzi już r. 1118 ęlub około 1152) za innego męża, przeto i tutaj nie możnaby przypuścić rzeczywiście zawartego małżeństwa, ale tylko układ zaręczynowy, następnie zerwany, który równie dobrze da się odnieść do Gejzy jaki do Włodzisława; jak zaś nadmieniliśmy, są przyczyny, przemawiające za tern, ażeby uwzględnić raczej Gejzę, aniżeli któregokolwiek z jego młodszych braci.

Powyższemu naszemu przypuszczeniu o rozejściu się układu zaręczynowego między Piastówną a kró-lewicem węgierskim zdaje się sprzeciwiać wielokrotnie już przytaczany ustęp z Kron. Wielk., który mówi o rzeczywiście zawarłem małżeństwie (matrimonialiter copularit), a także wiadomość Chroń, princ. Pol.-), według której Bolesław filiom suam Iuditham regis Ungarontm filio traciklit in -tworem. Jeżeli jednak zważymy, że obie kroniki wiadomość swoje oparły niewątpliwie na zapisce rocznikarskiej z r. 1136: Boleslaus dat filiom regis filio Uugarorum, której treść, przy zastosowaniu zwykłej interpretacyi, mogła być wyrozumianą właśnie w tym sensie, że chodzi tu o rzeczywiste małżeństwo, choć właśnie w tym wypadku znaczenie tej zapiski było inne, to już wolno nam będzie do powyższego przekazu kronik nie przywiązywać zbytniej wagi i nie tłoma-czyć go w ścisłem, dosłownem znaczeniu.

Ważniejszą jest trudność inna, jaką nastręcza taż sama Kron. Wielk.³). opowiadając o stosunkach polsko-ruskich za rządów Kazimierza Sprawiedliwego, a mianowicie o wyprawie jego z r. 1182: Casimints... sororis sue primogenitum... de regno eiectum, principem Haliciensibus restituit. Qui post recessum Casimiri arirn-culi sui, ceneno a suis sili propincito fuit extinctus. Cui in regno Haliciensi Ladimirus, frater eius per mat rem, Casimiri sororem, successit. Fertur namąue et in guihusdam cronicis scriptum reperitur soro-rem Casimiri predictam, filiam Boleslai Krzywousty, primo filium regis Pannoniorum uirum habuisse, de quo hunc principem restitutum gemie rat, anteąuam vir eius de regno fuisset eiectus. Mortuo autem filio regis Pannonie, viro eiusdem, Boleslaus Crispus ipsam cuidam principi Russie dederat in u Morem. De qua plures filios procreauerat, in Haliciensi principatu existens. Et cum primogenitus eiusdem, nepos Pannoniorum regis, regnum Haliciense a fratribus et a eitrico restitui, veluti primogenitus, et ad ipsam ex succes-sione paterna spectantem postulabat, mater eius, ad iussum r.iri, ut creditur, negabat ipsum filium suum esse, asserens suppositum, gracia viro suo primo compla cendi. Casimirus, arunculus eius, sororis dictis incredulus, nepotem regno restitui curarit.

Z powyższego ustępu wynikałoby zatem, że owa córka Krzywoustego nie tylko dwa razy wychodziła za mąż, raz za królewica węgierskiego, a drugi raz za księcia ruskiego (Mśeisława Izasławica), ale co ważniejsza, że z pierwszego małżeństwa pozostał syn, który później przez Kazimierza Sprawiedliwego został chwilowo na tronie halickim osadzony. Mniejsza już o to, czy to był syn rzeczywisty, czy też, jak twierdziła sama matka, podsunięty; nawet w tym ostatnim wypadku byłby dowód na to, że małżeństwo Piastówny z króle-wicein węgierskim rzeczywiście istniało i że dzietnem być mogło; zaczem cały powyższy nasz wywód o istnieniu tylko układu zaręczynowego z Gejzą i o wezesnem tego układu zerwaniu, musiałby upaść jako zgoła niemożliwy; a ponieważ nie można przypuścić, iżby córka Krzywoustego wyszła w rzeczywistości za Gejzę, przeto należałoby przyjąć, że mężem jej (nie narzeczonym) był inny jakiś królewic węgierski. W istocie też w ustępie powyższym widzi wielu badaczów najwalniejszy dowód na to, że mężem Piastówny był Borys, albowiem on jeden tylko ze wszystkich możliwych królewiców węgierskich mógł z nią wejść w rzeczywisty związek małżeński i w małżeństwie tern spłodzić syna. Thwrocz¹) podaje, że Borys miał syna Kolomana; tego to właśnie Kolomana, zdaniem owych badaczy, miała mieć Kron. Wielk. na myśli, mówiąc o pierworodnym Piastówny, -wydanej za królewica węgierskiego.

Podstawą przytoczonej wiadomości Kron. Wielk. jest Kadłubek⁵), opowiadanie zaś jego brzmi w szczegółach wcale inaczej: Qui (Casimirus) Russiam ingressus primam Brestensem urbem aggreditur... Quam

23

1

Fessler-Klein, Gesch. Ung. I. 261. 262. — 2) Mon. Pol. III. 475. 476. — 3) Ibid. II. 534. — 4) Schwandtner,

2

Script. rer. Hung. I. 137. — 5) Mon. Pol. II. 407—412.

3

Balzer, Genealogia Piastów.