0199

184

KAZIMIERZ II SPRAWIEDLIWY (ż. HELENA).

III. 22.

22. Kazimierz II Sprawiedliwy.

Datę urodzin Kazimierza podaje Rocz. kap. krak.¹) a za nim Rocz. Tras. ²), Rocz. Krak.³) i Rocz. Małop.⁴) pod r. 1188, gdy zaś z opowiadań kronikarskich wiadomo, że Kazimierz był już na świecie w chwili zgonu Krzywoustego, przeto należy ją położyć na czas przed 28 października {III. 2.). Zgodnie z tym przekazem roczników podają też źródła, wymieniające synów Krzywoustego z Salomei (III. 16.), Kazimierza na ostatniein miejscu; tylko niektóre rękopisy Chroń. Pol.^{5 6}) wymieniają go błędnie, jak podnieśliśmy poprzednio (III. 18.), przed Henrykiem.

Liczbę porządkową secundns daje mu Rocz. kap. krak.°); wprawdzie ten sam rocznik dał tęż liczbę porządkową starszemu jego bratu tego samego imienia (III. M.); gdy jednakowoż Kazimierz starszy zmarł przed urodzeniem niniejszego, przeto użycie tej samej liczby jest tu zupełnie prawidłowem. Przydomek: Sprawiedliwy (Iustus) jest bardzo późny; nie zna go średniowdeczna historyografia polska, nie zna go nawet Kromer; tylko Długosz⁷), wyliczając jego przymioty, nazywa go między innemi iustum iudicem. bez zamiaru jednak użycia tego określenia    jako    przydomku w ścisłem tego słowa znaczeniu.

Datę śmierci zapisały Rocz.    kap.    krak.⁸), Rocz. krót.⁹), Rocz. Śkrzys. now.¹⁰)    i Ann. Sil. comp. ^u)

pod r. 1194. Wcześniejsze daty śmierci, jak 1190 w Rod. książ. poi.¹'²), lub 1184 w Spom. (inieźn.¹³), są niemożliwe z tego względu, że jeszcze w dokumentach z lat 1185 ^u), 1189 ¹⁵), 1191^1,;), Kazimierz wspomniany jest jako żyjący, nie licząc dokumentu    z r.    1192 ^1T) podejrzanego o autentyczność ^1S); zresztą w Spom.    (Inieźn.

tuż obok zapiski z r. 1184 grupuje    się    kilka innych, w których zachodzi omyłka o    lat dziesięć,    tak że

i niniejsza zapiska po należytem sprostowaniu daje rok 1194, a przez to stwierdza przekaz Rocz. kap. krak. i pochodnych odeń źródeł. Wobec tego jako mniej wiarogodną i niedostatecznie poświadczoną datę możemy odrzucili rok 1195 w Rocz. Tras.¹⁹), Rocz. Krak. ²⁰) i Rocz. Sędz.²¹). W Rocz. Małop.²²) tylko kod. Lubiń, podaje dobrą datę 1194; inne mają daty błędne, i tak: kod. Kurop. 1195, kod. Szamot. 1197, a kod. Król. nawet 1214 i 1215.

Datę dzienną śmierci Kazimierza przekazał Kadłubek²³), a za nim Kron. Wielk.²¹) i Długosz ²⁵): nazajutrz po św. Floryanie, a zatem 5 maja. Chroń. Fol.²⁰) i Chroń, princ. Pol.²⁷) podały przez niedopatrzenie sam dzień św. Floryana (4 maja). Tęż samą datę ma też Nekr. Strzeln.^2S). W Kalend. Krak.²⁰) zapiska nekrologiczna nosi datę 6 maja, prawdopodobnie dla tego, że ją wciągnięto dopiero nazajutrz po wypadku. Przypuszczam, że do niniejszego Kazimierza odnosi się też zapiska Nekr. św. Winc.³⁰) pod datą 18 maja, którą inni badacze odnoszą do Kazimierza ks. opolsko-raciborskiego.

Helena.

W dokumencie patryarehy Monacha ³¹) wymienieni są pośród dobroczyńców klasztoru miechowskiego: Casimirus dux et uxor eius Helena cum duobus jiliis Lescone et Conrado. Imię żony Kazimierza Sprawiedliwego brzmiało tedy Helena. Podobnież na dokumencie tegoż Kazimierza z 12 kwietnia 1189 r.³²) świadkuje Helena eiusdem ducis uxor^ss).

Długosz³¹), który z aktów kapituły krakowskiej korzystał (pośród nich znajduje się właśnie dokument z r. 1189), zna to imię żony Sprawiedliwego i podaje zarazem nowy szczegół: że była córką Wsewołoda ks. bełskiego. Również Latop. Kenig.³³) nazywa matkę Leszka Białego bratanicą Romana Mśc-isławica ks. ba-

1

Mon. Pol II. 797. — 2) Ibid. II. 832. — 3)    Ibid. II. 832. —    4) Ibid. III. 154. 155.    — 5) ibid. III. 629. —

2

6) Ibid. II. 797. — 7) Ili st*    Pol. II. 138. — 8) Mon. Pol.    II. 800. — 9) Ibid. II. 800. — H>) Ibid.    III. 70. — li) Ibid. III.

3

673. — 12) Ibid. III. 882.    — 13) Ibid. III. 43. — 14) Do kum. Kujaw,    i Mazow. 287 nr. 1.    — l») Kod. d y pl. k at.

4

krak. I. nr. 4. — 16) Kod.    dypl. Malop. I. nr. 2. — 17)    Ibid. I. nr. 3. —    18) Por. Kętrzyński,    Stud. nad dokom. XII w.

5

107. _ 19) Mon. Pol. II. 835.'- 20) Ibid. II. 835. - 21) Ibid. II. 876. - 22) Ibid. III. 160. 161. - 23) Ibid. II. 424. -

6

24) Ibid. II. 538. — 25) Hist. Pol. II. 138. — 26) Mon. Poi. III. 638. — 27) Ibid. III. 483. — 28) ibid. V. 736. — 29) Ib id.

7

11. 921. — 30) Ibid. V. 691. — 31) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 2020. — 32) Kod. dypl. kat. krak. I. nr. 4. — 33) Przez

8

oczywistą omyłkę nazywa ją Smolka, Mieszko Stary 279, GrzymisJawą. — 34) Hist. Pol. II. 73. — 3o) Bibliot. Ross.

9

i s t o r. 300.