0227

212 ZWl.MSŁAWA. IV. 11.

szkówny z owym bliżej nam nieznanym nadzorcą poborów na Pomorzu. Czy przedtem, przynajmniej bezpośrednio przedtem, istniało Pomorze gdańskie jako osobne księstwo, i czy Sambor i Mszczuj pochodzą z starego, zdawna tam panującego rodu książęcego — oto pytania, na które całkiem pewnej odpowiedzi dać niepodobna. Nekr. Oliw.¹) mieni Sambora synem Subisława, o Subisławie zaś zapisuje²), że był dux Pomeranie i że umarł 23 stycznia 1178 r.; był to primus fundator klasztoru oliwskiego, tak jak Sambor nazwany jest secundus fundator tegoż klasztoru. Już pod datą 18 marca 1178 r. ³J wystawia Sambor dokument, który mu do tego tytułu mógł nadać prawo, uposaża w nim bowiem klasztor oliwski siedmiu wsiami^{4 5}), stwierdzając, że był on już przedtem założony. Według dopisku marginesowego Kron. Oliw. ó. tudzież według Tab. prima fund.fundacya nastąpiła r. 1170. Ze względu na użyty w Nekr. Oliw. w odniesieniu do Subisława tytuł diu Pomeranie, a także ze-względu na takiż sam tytuł, przydany tamże⁷) Samborowi, który miał umrzeć 7 lutego 1207 r., należałoby przyjąć, że Pomorze gdańskie było już podówczas księstwem we właściwem tego słowa znaczeniu, i że Sambor pochodził z niewątpliwie książęcej, z dawna tamże panującej rodziny, skoro ojciec jego używa tytułu dur. Atoli zapiski o śmierci obu tych książąt w Nekr. Oliw. nie są współczesnemi, a owszem zdradzają niewątpliwie pochodzenie późniejsze; wskazuje na to zarówno pełny i obszerny styl zapisek, którego w pierwotnych nekrologach z XII w. nie spotykamy, jako też przydane daty roczne śmierci, których w owych czasach nie było jeszcze zwyczaju dopisywać do dat dziennych w nekrologach. Jeszcze Kron. Oliw.⁸) podnosi, że założycielem tamtejszego klasztoru zdaje się być (creditur) Subisław, o którym żadnych dokładniejszych wiadomości nie ma (cuius mentoria non satis bene potest haberi); wątpić należy, iżby autor mógł się w ten sposób wyrazić, gdyby w miejscowym nekrologu znalazł był wyraźną wzmiankę, że Subisław był założycielem klasztoru, a nawet dokładną wiadomość, w którym roku umarł. Mniemam tedy, że w zapiskach o śmierci Subisława, a także Sambora, jeśli nawet istniały w pierwotnym nekrologu, poczyniono później, w każdym razie nie wcześniej, jak w drugiej połowie XIV w. (czas spisania Kron. Oliw.) dodatki, do których należeć może także ów tytuł dur. Pomeranie. Przypuszczeniu temu nic nie stoi na przeszkodzie, albowiem rękopis Nekr. Oliw. pochodzi dopiero z w. XVII, snadno tedy zrozumieć, że mógł doń przejść już dopisek, uczyniony w pierwotnym rękopisie dopiero w w. XIV lub później. Tytuł dux Pomeranie, użyty w Nekr. Oliw. o Subisławie i Samborze, nie może być tu zatem wciągany w rachubę. W Nekr. Pelpl.⁹) nosi znowu Mszczuj I tytuł księcia: Mestwinus antiquus dux Pomeranie, atoli tutaj sam tekst zapiski wskazuje najwyraźniej, że w tej formie, jak ją dziś posiadamy, nie może to być zapiska współczesna dodatek antiquus byłby bowiem w niej nie do wytłomacze-nia. I o niej więc na pewno przyjąć można, że zaciągniętą tu została dopiero później, zaczem przydany Mszczujowi tytuł dux również nie może dowodzić starego książęcego pochodzenia rodziny.

Natomiast są inne wskazówki, które przypuszczenie takie zachwiewają. Kadłubek ¹⁰ł, mówiąc o powołaniu Sambora do rządów na Pomorzu gdańskiem przez Kazimierza Sprawiedliwego, wyraża się o tym wypadku w sposób następujący: Samborio Gedanensi marchia instituto, a zaraz tuż obok, mówiąc o Pomorzu zachodnietn. dodaje: Quemdam quoque, cni nomen Boguslaus . . . Maritimis ducem constituit. To przeciwstawienie marchii i dukatu jest bardzo charakterystyczne, świadczy bowiem, że Kadłubek nie stawił na równi Pomorza gdańskiego z Pomorzem zachodniem pod względem ich prawnopolitycznego stanowiska, a mianowicie też, że pierwszego nie uważał za księstwo, jakiem z dawna było Pomorze zachodnie. Ważne potwierdzenie tego wniosku mniemam znachodzić w tytulaturze, jakiej pierwsi władcy Pomorza gdańskiego używają w dokumentach. Tytuł ich brzmi tu zawsze princeps, nigdy dux; tak mianuje się Sambor w przytoczonym już dokumencie z r. 1178¹¹) (princeps Pomoranorum\ a nawet jeszcze Mszczuj I w dokumencie z r. 1209 ¹²) (princeps in l)anzk). Rzekome dokumenty Świętopełka z r. 1180 ^1S) i z r. 1205 ¹⁴), w których zachodzi tytuł dnx Pomeranie, są niewątpliwymi falsyfikatami. Dopiero w dokumencie Kadłubka z r. 1212, wydanym na wiecu mikulińskim¹⁵),

1

Mon. Pol. V. 507. — 2) Ibid. V. 506. — 3) Perlbach, Pommerell. Ukdbuch nr. 6. — 4) Pismo dokumentu po

2

chodzi z pierwszej połowy XIII wieku, jak jednak Perlbach, ibid. uw. do nr u 6 przypuszcza, dokument mógł się oprzeć na

3

wcześniejszym autentycznym. — 5) Mon. Pol. VI. 310. — 6) Ibid. VI. 351. — ") Ibid. V, 507. — 8) Ibid. VI. 310. —

4

9) Ibid. IV 85. — 10) Ibid. II. 397. — U) Perlbach, Pommerell. Ukdbuch nr. 6. — 12) Ibid. nr. U. — 13) Ibid. nr. 7.—

5

14) Ibid. nr. 13. — 13) Kod. dypl. Malop. I. nr. 9.