0008401

158

Każdy trefniś miał wolność mówienia, co mu się tylko żywnie spodobało^ a nie jeden musiał połknąć gorzką prawdę, którą pod,zasłoną żartu dowcipny błazen podał. Było zwyczajem że przy ucztach gości zabawiali trefnisie, z kąd i przzysłowie:

„Biesiada rzadka bez jakiego błazna (1).“

Słuchano ich żartów, a przymówki i przekąsy, jakkolwiek dotkliwe zbywano milczeniem. Odpowiadać na żart błazna, nie było rzeczą godną, tego uczy i przypowieść XVI wieku.

„Błazeńska rzecz nie ma odpowiedzi.^{1 2 3 4}*'

Pan jeden mógł nakazać mu milczenie, lub na żart jakowy odpowiedzieć, albo Ii też do strofowania zachęcany gość niższy w znaczeniu od gospodarza do którego należał błazen, bez poniżenia siebie nie zdobywał się nigdy w odpowiedź nadwornemu śmieszkowi.

W ,,Statucie^u Jana Dzwonowskiego z czasów Zygmunta Illgo, znajduję nauki dawane błaznowi, które nam dokładny obraz ówczesnych trefnisiów stawić mogą (2).

Błaznuj jako chcesz, ja tobie radzę jako mogę:

Najprzód patrz na osobę, i w czyjemeś domu.

Byś mógł wszystkim dogodzić, a wiedz jako komu;

Z księżą trzeba ostrożnie, z Szlachtą w^redług czasu, Abyś miasto korzyści nie odniósł niewczasu.

Z Pana swego nie błaznuj, zwłaszcza gdy są goście, Pamiętaj żeć ztąd kłopot nie mały urośnie.

Oprócz gości to możesz z nim figlować skrycie,

Bo jako się spostrzeże odda-ć to obficie;

Z gościa się możesz nakpić, zwłaszcza przy biesiedzie, Wszak jeśli się rozgniewa, niechaj że odjedzie;

Dla żartów nie odjedzie, choćby dobrze wiedział,

Tu też pewnie jako pniak ani będzie siedział.

Jeśli też gość krewny, a grzeczny błaznuje,

Ucz się a pilno słuchaj jako diszkuruje;

W cudzą się rzecz nie wdawaj, ani jej przerywaj,

Aż na twe skrzydło przyjdzie, prędkoż się ożywaj;

A tak trafiaj, abyć co przypadło do rzeczy,

Jak możesz ukontentuj ten naród człowieczy.

1

   Subsidium ad condiscendam, sacram, tum profanam Elo-ąuentiam, plurimum desendens, sełectissimus phrases etc. w Warszawie 1746 8vo minor.

2

   Dla osobliwej rzadkości tego dziełka wypisuję cały tytuł:

3

„Statut Jana Dzwonowskiego to jest artykuły prawne,

4

jako sądzić łotry i kuglarze jawne.**

„Roku sucho-mokrego, na końcu miesiąca,

Gdy ząb zęba nie doszedł z wielkiego gorąca; Wtenczas następowały gwałtowne powodzi,

A żaden nie utonął co się wisieć godzi;

Pisano go przy szynkwasie,

Tak Rok jakoś o tym czasie."

Dziełko to jak i inne tegoż pisarza w onczas w Krakowie potępiono, w liście swoim do drukarzy wydanym.