0386

VII. 20.

WŁODZISŁAW BIAŁY (ż. ELŻBIETA).

371

akt powyższy nie mógł być zawartym, już bowiem r. 1382 został przez notaryusza potwierdzonym ¹). Jedyna poprawka, jaka jeszcze jest możliwą, polega zatem tylko na emendacyi daty MCCCLXXV na MCCCLXXX. przyczem sam błąd drukarski (V zam. X) najłatwiej da się usprawiedliwić. Ponieważ w r. 1380 Wielkanoc przypadała na 25 marca, a w r. 1381 dopiero na 14 kwietnia, przeto po redukcyi daty rzeczonego dokumentu według przestrzeganego wówczas we Francyi kalendarza, będzie można równie dobrze przypuścić, że akt ten pochodzi z kwietnia 1380 r., jak z kwietnia 1381 r. W każdym razie dowodzi on, że co najpóźniej w kwietniu 1381 r. Włodzisław nosił już ponownie suknię zakonną w Dijonie²).

Bullą Klemensa VII z 15 września 1382 r.³) zwolniony został Włodzisław od ślubów zakonnych. Dyspensa ta, stojąca w związku z politycznemi dążeniami Klemensa, który jeszcze za życia Ludwika węgierskiego (w lipcu 1382 r.) nawiązał rokowania z Wlodzisławem⁴) celem przeciwstawienia go Andegaweńczykom. a w cztery dni po śmierci węgierskiego króla (11 września) powyższą bullę wydał, nie doprowadziła jednak do pożądanego celu; w Polsce nie zajmowano się zgoła jego kandydaturą, a nie ma też śladu, iżby Włodzisław powrócił do kraju, jak to czynił kilkakrotnie poprzednio. Prawdopodobnie tedy pozostał nadal w klasztorze ⁵); w każdym jednak razie skorzystał jeszcze z dyspenzy pod koniec życia; jak bowiem wynika z napisu na jego nagrobku, zmarł nie w Dijonie, ale w Strassburgu (obiit in cwitate Argentina), rozporządzając, ażeby go pochowano w Dijonie.

Tamże, w kościele katedralnym, przechowuje się po dziś dzień nagrobek Włodzisława, dawniej ułożony poziomo w podłodze kościelnej, w r. 1869 staraniem ks. W. Czartoryskiego odnowiony i w ścianę kościoła prostopadle wstawiony. W otoku rzeźby, wyobrażającej księcia, znajduje się następujący napis: f Hic iacet vir ilhstris Vladislavs dvx altvs (sic) Poloniae monachvs hvivs coenobii per plvres annos postmodrm dispensatcs per paparn pro svccessione regni Poloniae obiit in cwitate Argentina hic eligens sepeliri anno MCCCLXXXVII1 1 Kai. Martii. Nagrobek ten nie jest niewątpliwie współczesnym, jak wynika z charakteru pisma; możnaby go odnieść co najwcześniej do połowy wieku XVI, prawdopodobnie powstał on jednak o wiele później. Istniał jednak poprzednio w Dijonie inny nagrobek Włodzisława, jak tego dowodzi kilka rycin, zamieszczonych w publikacyach francuskich z XVII i XVIII wieku⁶), w których nagrobek zarówno co do szczegółów rzeźby, jakoteż charakteru pisma, a nawet stylizacyi napisu, różni się od nagrobka dzisiejszego. Mianowicie napis brzmiał tu jak następuje: f Hic iacet vir illrstris et derotg Vuladislavs guondam dvx albvs Polonie monachrs hvivs monasterii per plrres annos existens postmodrm dispensatrs per papam pro srccessione regni Polonie obiit in cwitate Argentina hic eligens sepeliri. anno Dni MCCC octvagesimo octavo I Kai. Martii. anima eius reguie-scat in pace amen. Pismo, jak z ryciny widać, odpowiada wiekowi XIV, i dlatego niniejszy pomnik uważać można za współczesny⁷)- Wobec tego data śmierci Włodzisława, powtórzona zresztą wiernie także i na dzisiejszym pomniku, 1 marca 1388 r., nie może ulegać wątpieniu ⁸).

Że Włodzisław w małżeństwie z Elżbietą nie doczekał się żadnego potomstwa, ani męskiego ani nawet żeńskiego, podaje wyraźnie Janko z Czarnk.⁹): (uxor) sine prole ad Christum migrarit.

Elżbieta.

0 żonie Włodzisława Białego podaje Janko z Czarnk.¹⁰) wiadomość, że była jedynaczką ks. Alberta na Strzelcach (filiam Alberti ducis de Strzelcze unicam duxit in uxorem). Imię jej kronikarzowi temu nieznane. Z dokumentów z r. 1359 ^u) i 1361¹²) wynika, że owa córka Alberta nazywała się Elżbietą; w pierwszym

1

Bartkowski, Wspomn. hist. o Wład. Bial. 268. — 2) Amanton, Wlad. ks. kujaw., Bibl. Warsz. i864 I. 362,

2

uwiedziony błędną datą powyższego aktu, przyjmuje wprost, że Włodzisław już r. 1375 był powtórnie zakonnikiem w Dijonie.—

3

Bartkowski, Wspomn. hist. o Wład. Biał. 265. — 4) Ibid. 265. — 5) Mniemanie Bartkowskiego, ibid. 259, jakoby

4

Włodzisław po uzyskaniu dyspenzy przeniósł się zaraz do Niemiec, nie ma podstawy. — ⁶) Najwcześniejsza rycina w dziele

5

Favyna, Thćatre d’honneur et de chevalerie. Paryż 1613, II. 1333. — 7) Najdokładniejszy opis i rozbiór, a zarazem ryciny obu

6

pomników znajdują się u S t r o n c z y ń s k i ego, Pomn. Piastów 72—80. — ⁸) Mimo to Starowolski, Monum. Sarm. 816 czy

7

tał błędnie: rj88, X Kai. Martii (a więc 20 lutego!). Szczygielski, Aąuil. Pol.-Bened. 147 każe mu umierać r. 1381; Gar o,

8

Gesch. Pol. II. 428 uw. 1, a za nim Grotefend, Stammtafeln VI. nr. 17: r. 1398; wreszcie Bartkowski, Wiad. hist. o Wład.

9

Biał., mimo że gdzieindziej ma dobrą datę, podaje na str. 259, że zmarł 15 marca 1388 r. — 9) Mon. Pol. II. 661. — 10) Ibid.

10

II. 661. — 11) Griinhagen i Markgraf, Leh.- u. Besitz-Ukden II. 307 nr. 12. — 12) Cod. dipl. Siles. II. nr. 15.