0459

444

WACŁAW (ż. ELŻBIETA,.

IX. 9.

jącycli datę dzienną, albo też do cyfry, określającej datę roczną. Długosz wytłomaczył rzecz w pierwszem znaczeniu, skąd jako data roczna pozostała mu tylko cyfra 1330; gdy jednak, jak powyższy rozbiór okazał, tłomaczenie to jest nieinożliwem, przeto nie pozostaje nic innego, jak tylko przyjąć, że wyraz sezło należy do daty rocznej. Tak zrestytuowana data A. MCCGXXX sezto (1336) decimo Kalendas Inni i (23 maja) przypada już najdokładniej na okres poprzednio na podstawie innych wzmianek ustalony, a gdy nie ma jakiegokolwiek powodu przypuszczać, iżby w roczniku zachodził błąd chronologiczny, przeto przyjąć ją należy jako rzeczywistą datę zgonu Wańka.

Elżbieta.

W historyografii naszej średniowiecznej pierwszy dopiero (i ostatni) Długosz ') zna imię żony Wańka, podając zapiskę o jej śmierci; brzmi ono tam: Elżbieta. Wiadomość ta polega na dobrej informacyi; stwierdzają ją niezależnie od niego dokumenty. Tak w dokumencie z r. 1349 ²) Bolesław płocki, Wańka syn (IX. IV.) nazywa swoją matkę Elżbietą, tego samego imienia matkę Bolesława wymienia Kazimierz W. w dokumencie z r. 1351³), określając ją zarazem: soror nostra carissima, co zupełnie odpowiada rzeczywistości, byli bowiem Kazimierz i Elżbiety mąż prawnukami Konrada I (VI. 5.). W innym dokumencie Kazimierza z r. 1355 ‘) jest wzmianka o Elizabeth rdicta Wantkonis; również Ziemowit III wspomina w dokumencie z r. 1359 ^r>) o Elizabeth ducism Wyszegradensis, patrua nostra; księżną wyszogrodzką nazywała się Elżbieta dlatego, że otrzymała od syna swego Wyszogród jako dożywocie wdowie'¹); określenie, że była stryjenką Ziemowita III, wskazuje również na to, że mowa tu o żonie Wańka. Długosz żadnego z tych dokumentów nie znał, byłby je bowiem niewątpliwie, ze względu na ważną treść prawno-polityczną, w Historyi swej zużytkował; nie znał nawet dokumentu Kazimierza W. z r. 1351 w sprawie infeudacyi Mazowsza; użytkował tylko z rewersału Ziemowita III z r 1351, który też w całości w Historyi przytoczył⁷), i na jego podstawie wiadomość o lennie mazowieckiem osnuł; w rewersale tym jednak, jakkolwiek jest wzmianka o wdowie po Wańku, nie ma podanego jej imienia. Jeżeli tedy mimo to wie, iż wdowa ta nazywała się Elżbietą, to widocznie zaczerpnął ten szczegół z innego wiarogodnego źródła, jak przypuszczam, z zaginionego rocznika mazowieckiego, któremu zawdzięcza inne wiadomości z dziejów Mazowsza. Z tego powodu przyjmuję, że także dalszy szczegół, przez Długosza w tejże samej zapisce podany ^s), a gdzieindziej okolicznościowo powtórzony"), iż Elżbieta była córką Gedymina, w. ks. litewskiego, zasługuje na zupełną wiarę.

Tę ostatnią wiadomość potwierdza zresztą pismo rady miejskiej ryskiej z początków r. 1324¹-¹). Dowiadujemy się zeń, jako illustris princeps catholicus dux Mazowie, qui eiusdem regis hethowie ((iedymina) dud ant christianitatis cifu filiam sibi matrimonio copulacit, sprowadził był niedawno przedtem zastępy Litwinów na ziemię dobrzyńską przeciw swej ciotce (niatertera) Anastazyi (17/. 6.). O w książę mazowiecki, zięć Gedy-mina, nie jest tu nazwany po imieniu. Z żyjących podówczas Piastów⁷ mazowieckich niewiadomo jednak o żadnym innym, iżby w czasie tym miał Gedyminównę za żonę. Data zaślubin Bolesława Jerzego Trojdenowica z Gedyminówną przypada według zupełnie wiarogodnego podania Długosza dopiero na rok 1331 (X. 2.): a gdybyśmy mu nawet nie chcieli dać wiary, to w każdym razie, pamiętając o tem, że wzmianka o małżeństwie znajduje się już w piśmie z początków r. 1324, i że małżeństwo to określone tam jest jako od dawna już istniejące (dudum), doszlibyśmy, chcąc utrzymać powyższą hipotezę, do wniosku, że zaślubiny Bolesława z Gedyminówną odbyły się w czasie, w którym według wszelkiego prawdopodobieństwa nie miał jeszcze stosownego po temu wieku. Zresztą Anastazya dobrzyńska tylko w stosunku do Wańka mogła być nazwaną niatertera, nie zaś w stosunku do Bolesława Trojdenowica, którego byłaby babką cioteczną. Dokument niniejszy w^Tykazuje zatem, że informacye Długosza o pochodzeniu żony Wańka były najlepsze.

Stryjkowski²) za Długoszem powiarza wiadomość, że Wańko żonaty był z córką Gedymina, jednakowoż nie podaje jej imienia, a co ważniejsza, uw^raża ją za drugą jego żonę („syn jego Bolesław z drugiej

1

Ilist. Pol. III. 303. — -) Kod. dypl. Mazow. nr. 70. — 3) Ibid. nr. 72. — -1) Ibid. nr. 77. — 5) Kod. dypl. Pol. I. nr. 122. — 6) Kod. dypl. Mazow. nr. 70. — ~) Hist. Pol. III. 249. — ^s) Ibid. III. 303. — 9) Ibid. III. 136. —

2

10j 11 unge, Liv.- Est.- u. Curl.- Ukdbuch VI. nr. 3072. — H) Kronika. 382.