0551

538

ZOFIA (m. STEFAN BATORY, LUDWIK PEKRI); ANNA.

XII. 14. 15.

zresztą także okoliczność, skądinąd stwierdzona, iż Pekri żonaty był z Elżbietą Balorówną, która musiała być drugą jego żoną, albowiem po śmierci Pekriego wydała się po raz wtóry za mąż i zmarła dopiero 1562 r.

i. Stefan Batory.

Od 1507 r. nadżupan komitatu Zali, r. 1509 nadżupan temeski i hetman południowych Węgier, r. 1510 kasztelan zamku budzińskiego, od r. 1519 palatyn węgierski, w r. 1523 dwukrotnie z tej godności złożony, później na nią przywrócony, zmarł r. 1530 przed 15 sierpnia¹).

2. Ludwik Pekri.

Pochodził z rodu Tót, którego początki śledzić się dadzą już od w. XIII, a którego posiadłości leżały w Kroacyi, sam pisał się z Petrowiny. R. 1511 sprawuje urząd podżupana Krzyża (Kreutz) w Kroacyi, później uzyskuje godność stolnika nadwornego, dowodzi w wielu wyprawach wojennych Ferdynanda I przeciw Janowi Zapolyi i Turkom, także w niepomyślnej wyprawie z r. 1537, za co pociągnięty do odpowiedzialności, wtrącony został do więzienia, w którem przez siedm lat przesiedział. Żyje jeszcze r. 1545. Żonaty później z Elżbietą Batorówną^{2 3}).

15. Ann a.

Córką '■•) Konrada III mieni ją Geneal. Mazow. Wargoc.⁴) i zapiska w Acta Tomic.⁵). Jako siostra Stanisława i Janusza III (XII. 16. 17.) poświadcza się sama w nagrobku, który im wystawiła⁶); siostrą swą mieni ją Janusz w testamencie swym z r. 1526 ⁷); jako siostra Zofii podana w innem piśmie z tegoż roku⁸). Pismo to stwierdza wyraźnie, że była młodszą od Zofii (soror natu minor), jak to zresztą na podstawie innych wskazówek źródłowych wykazaliśmy poprzednio (XII. li.). W źródłach, wyliczających całe potomstwo Konrada III, a to w Geneal. Mazow. Wargoc.⁹) i w zapisce Acta Tomic.¹⁰), Zofia i Anna podane są przed obu braćmi, Stanisławem i Januszom; dowód w tern, że nie tylko Zofia, ale i Anna była od nich starszą, inaczej porządek byłby musiał być odmiennym. Pośrednio stwierdza ten wniosek i ta okoliczność, że urodziny Stanisława i Janusza przypadają na trzy ostatnie lata życia Konrada III (XII. 16. 17.). Ponieważ Zofia przyszła na świat co najwcześniej r. 1497, a Stanisław urodził się r. 1501, przeto urodziny Anny zamknąć należy w granicach czasu 1498—1500 r. ⁿ).

Po śmierci brata Janusza, 10 marca 1526 r., Mazowszanie, pragnąć zachować polityczną odrębność swej dzielnicy, powierzyli Annie rządy nad krajem, które jednak sprawowała tylko przez krótki czas, t. j. do wjazdu Zygmunta I do Warszawy 25 sierpnia, względnie do złożenia mu hołdu przez panów mazowieckich

1

Daty z życia Batorego zestawił uprzejmie na inoję prośbę dr. Wertner na podstawie publikacyj węgierskich,

2

przeważnie mi niedostępnych, które tu za nim podaję: Athenaum Ketiletikora I. 189; Pray, Annales IV. 334; Alagyar Muzeum 1856 VII. VIII; Turul 1887, 53, nadto też na podstawie niedrukowanych dokumentów w archiwum paustwowem węgierskiem nr. 9446. 21796. 22322. 23121 i w archiwum krajowem węgierskiem Dl. 258. Daty zgonu Batorego nie ma nigdzie

3

podanej wyraźnie; Pawiński, Ost. księż. mazow., Aten. 1891 IV. 11 przyjmuje rok 1528, dr. Wertner oświadcza się za r. 1530, w czem zdaje się mieć racyą, właśnie bowiem w r. 1530 w sierpniu podniesioną zostaje przez braci zmarłego Stefana sprawa

4

wypłaty reszty sumy posagowej za Zofią (Acta Tomic. VIII. 207], którą to rzecz snąć w najbliższym czasie po śmierci Stefana, jako opiekunowie jego wdowy, poruszyli. Z przytoczonego dokumentu wynika w każdym razie na pewno, że Stefan nie żył już

5

15 sierpnia 1530 r.: dlatego podanie Wagnera, Collect. geneal.-histor. dec. I, jakoby zmarł dopiero r. 1535. jest mylnem. Twierdzenie Zaleskiego, Przegl. powsz. 1886 IV str. XIV. jakoby Batory przed poślubieniem Zofii żonaty był z Urszulą Thuroczi,

6

nie ma poparcia źródłowego. — 2) Bu da i, Lexicon I. 179, tudzież daty uprzejmie dla mojego użytku zestawione przez dra

7

Wertnera. — 3) W ostatnich czasach doczekała się Anna w literaturze naszej historycznej dokładnej biografii, którą podają dwie

8

nawzajem uzupełniające się prace: Pawińskiego, Ostatnia księżna mazowiecka w Ateneum 1891 III. IV i Bostla, Ostatnia księżna mazowiecka w Kwart. Hist. VI, obie przeważnie na materyale archiwalnym oparte, pierwsza na aktach Metryki koronnej w Warszawie, druga na aktach Archiwum bernardyńskiego we Lwowie. Podane tamże wiadomości z aktów przytaczam

9

w dalszym ciągu według obu wspomnianych rozpraw. — 4) Narbutt. Pisma histor. 294. — 5) Acta Tomic. VIII. 163. — O) Stronczy ński, Pomn. Piastów 140. — 7) Pawiński, ibid. IV. 36. — 8) Acta Tomic. VIII. 202. — 9) Narbutt, Pisma

10

histor. 294. — 10) Acta Tomic. VIII. 163. — U) Bostel, ibid. 502 przyjmuje rok 1499 lub 1500.