0566

553

UZUPEŁNIENIA I SPROSTOWANIA.

Strzeln. nie zajmuje się bowiem w ogóle ani książętami śląskimi ani mazowieckimi, i nie miał też powodu do tego, jako zabytek, spisywany w klasztorze kujawskim; z książąt mazowieckich podaje on tylko daty zgonu Ziemowita IV i jego żony Aleksandry, miał jednak po temu szczególne powody, gdyż Ziemowit IV chwilowo dzierżył Kujawy (A. 9.). Wspomnianego w nekrologu Bolesława musimy tedy również z największem prawdopodobieństwem uważać za księcia kujawskiego. Znamy zaś tylko jednego księcia tego imienia, który tamże panował: jest nim Bolesław, syn Mieszka Starego, któremu ojciec za życia swego dzielnicę tę oddał w zarząd. Bolesław, syn Ziemowita dobrzyńskiego {VII. 17,). książę dobrzyński a później łęczycki, panował w dzielnicy, która od właściwych Kujaw była już podówczas odłączoną, dlatego i on tu nie może być brany w rachubę, tern bardziej, że Nekr. Strzeln. nie zawiera zapisek o innych książętach łęczyckich i dobrzyńskich. 0 Bolesławie Mieszkowicu podaje Necr. Boh.-Siles. (por. tekst), że zginął w bitwie mozgawskiej 13 września (1195 r.); data Nekr. Strzeln. jest tylko o cztery dni późniejszą, a więc prawie identyczną; i ten więc wzgląd popiera nasze hypotezę. Na wszelki przypadek datę 13 września uważać należy jako rzeczywistą datę zgonu Bolesława, gdyż Necr. Boh.-Siles. posiada co do dat bardzo dobre informacye; późniejszą nieco datę Nekr. Strzeln. spowodowała bądź to małoznaczna niedokładność lub też późniejsze dojście wiadomości o wypadku zgonu, zdarzonym zdała od Kujaw, w ziemi krakowskiej.

IV. 7. Mieszko. Mylną datę jego zgonu 1191 r. (zam. 1193) podaje Geneal. Lubiń. II. Por. Dodat. II.

IV. 8. Włodzisław III Laskonogi. Podane w tekście twierdzenie, jakoby Włodzisław nosił przydomek Magnus, prostuję o tyle, że nie jest to przydomek we właściwem tego słowa znaczeniu, tylko określenie, odróżniające go od współcześnie żyjącego innego księcia wielkopolskiego tego samego imienia, t. j. młodszego odeń Odonica. Magnus znaczy więc tyle co senior (starszy). Zwraca na to trafnie uwagę Krotoski, Walka o tron krak. 1228 r. 60 i n., ale popada w sprzeczność sam z sobą. przyjmując, że to jest właściwy przydomek Włodzisława; w myśl tego nazywa on go w rzeczonej pracy wszędzie Władysławem Starym, odrzucając przydomek Laskonogi, jakoby tylko przez nieporozumienie w późniejszej historyografii mu przydany. Na oba szczegóły tego zapatrywania zgodzić się nie mogę. Przydomek Stary według utartej praktyki języka polskiego nie określa księcia starszego w stosunku do młodszego, ale oznacza władcę poważnych obyczajów (gravitas morum), jak rzecz tę wytłomaczyła już Kron. Wielk. (Mon. Pol. II. 526). W tem rozumieniu nadawano ten przydomek w Polsce dwu tylko władcom; Mieszkowi III i Zygmuntowi I. Gdyby przyjąć zapatrywanie Krotoskiego, natenczas należałoby określić przydomkiem Stary także Janusza I, Ziemowita 111 i Ziemowita IV mazowieckich (X 3. 7. 9.), wszyscy bowiem w drugiej połowie swego życia wobec równoimiennych synów nazywani byli seniores, a nawet w dokumentach sami o sobie tego określenia używali; a przecież żadnemu z nich nie przydajemy w historyografii przydomku Starych. Mniemanie, jakoby przydomek Laskonogi dostał się Włodzisławowi przez nieporozumienie, a mianowicie przez nieopatrzne pomieszanie go z Mieszkiem I raciborskim, synem Włodzisława II. który nosił przydomek Loripes, nie uważam również za uzasadnione. Autor wykazał wprawdzie, że Długosz w opowieści wypadków z r. 1206 pomieszał obu tych książąt ze sobą (por. też Kwart. Hist. IX. 323), atoli sam przyznaje, że już w Kron. Wielk. (Mon. Pol. II. 553. 557) Włodzisław określony jest przydomkiem Laskonogi; należałoby tedy dowieść, że i tutaj takie pomieszanie nastąpiło, na co nie ma nietylko najmniejszego poparcia, ale za czem nie przemawia nawet żadne prawdopodobieństwo. Cokolwiek będziemy sądzili o czasie spisania tej Kroniki i jej autorze, przyznać musimy, że zawiera ona stosunkowo dokładne i wiarogodne wiadomości o sprawach wielkopolskich i trzebaby przyjąć szczególnego rodzaju nieznajomość rzeczy, twierdząc, że kronika ta wielkopolskiemu księciu, stosunkowo niedawno przedtem żyjącemu, a więc dobrze jeszcze pamiętanemu, nadała przez nieporozumienie przydomek księcia śląskiego. Interpretacya wyrazu Loripes, podana w Rocz. Małop. (Mon. Pol. III. 160), jakoby równoznacznego z wyrazem Laskonogi, nie może ważyć na szali, gdyż Rocz Małop. jest źródłem stosunkowo bardzo późnem, a wcześniejsza interpretacya, jaką w tymże samym ustępie podaje Rocz. Sędz. (ibid. II. 876) tłomaczy wyraz Loripes przez Platonogi. Loripes oznacza człowieka kulawego (Klotz, Handwort. d. latein. Sprache II. 296; Du Cange, Glossar. wyd. Favre V. 143), Laskonogi zaś oznacza człowieka o chudych nogach, nie ma tedy nawet podstawy do identyfikowania obu przydomków, ani też konieczności przyjmowania, na co się powołuje Krotoski, upatrując w tem pośredni dowód swego twierdzenia, jakoby na początku wieku XIII istniało w rodzie Piastów równocześnie kilku książąt ułomnych. Z tego powodu zatrzymuję przydomek Włodzisława III: Laskonogi, nie tylko jako utarty w historyografii, ale też wprost źródłowo poświadczony. Ze data śmierci Laskonogiego, podana przez Długosza pod r. 1206 (por. tekst), wynikła z pomięszania go z Mieszkiem I raciborskim (zmarłym zresztą r. 1211), wykazał trafnie Krotoski, ibid. 61 i Kwart. Hist. IX. 323. Co do przytoczonego w tekście dokumentu Konrada mazowieckiego z 12 kwietnia 1232 r., w którym wpomniany jest Laskonogi bez przydatku olim, zaznaczyłem, iż jest on podejrzanym co do autentyczności, i nie może wzruszyć ustalonej na podstawie innych źródeł daty jego zgonu 1231 r.; przytaczam jeszcze argument Krotoskiego w Przegl. powsz. 1892 III. 258, który trafnie zwraca uwagę na to, że dokument ten znamy tylko z kopii, że więc słówko olim, znajdujące się w autentyku, mogło być tylko przez omyłkę kopisty opuszczonem. Ze data dzienna śmierci Laskonogiego, 25 czerwca, zawarta w starszej części drukowanego Nekr. Lubiń. (red. II) nie zasługuje na wiarę, jak na to zwróciliśmy uwagę w tekście, wykazuje teraz ponad wszelką wątpliwość Nekr. Lubiń, rękop. (red. I), w którym zapiski tej wcale nie ma. Por. Dodat. I. Według Geneal. Lubiń. II. (por. Dodat. II) Włodzisław a puella in extiio ocd-ditur. O szczególe tym skądinąd nie mamy wiadomości. Czy nie zaszło tu pomieszanie z Włodzisławem Odonicem {IV. 12.), o którym z Kron. Albryka wiadomo, że zabity został przez nałożnicę niemkę? — Tegoż żona Łucya. Datę jej zgonu, 19 lutego, podaje Nekr. Lubiń, rękop. Por. Dodat. I. 5.

IV. 9. Salomea. Poprzedni wywód (por. Dodat. I. 4) okazał jako rzecz prawdopodobną, że zapiska Nekr. Lubiń, rękop. o księżnej Salomei,, pod datą 11 maja, odnosi się do niniejszej córki Mieszka Starego, wydanej za Racibora Bogusławo-wica pomorskiego, znanej dotąd tylko bezimiennie.

IV. 11. Zwinisława. Roepell, Gesch. Pol. 374 uw. 50, idąc za Gerkenem, ośvyiadcza się za przypuszczeniem, że pierwsi władcy Pomorza gdańskiego Sambor I i Mszczuj I wywodzili się z starego rodu książęcego i wykonywali od początku prawa książęce; głównym argumentem jest dlań tytulatura dux, używana w niektórych dokumentach, które jednak, jak okazało najnowsze wydawnictwo Per lb ach a, Pommerell. Ukdbuch, są podrobione. Quandt, Ostpommern w Bałt. Stud. XVI A. 98

Balzer, Genealogia Piastów.    70