FizykaII72401

718

gun północny nachyli się jeszcze bardziej na dół.. Do łatwego oznaczenia każdoczesnćj zmiany w naturalnym kierunku igły magnesowej, poddanej wpływowi prądu elektrycznego, służy następujące wyobrażenie. Jeżeli dostrzegaez pomyśli się w drucie łącznikowym w takim położeniu, iż strumień elektryczny od nóg jego idzie do głowy, podczas gdy twarz jego ciągle do igły magnesowej jest obrócona, natenczas biegun północny odchyla się zawsze ku lewej jego ręce. Ta zmiana kierunku igry trwa dopóty, póki strumień z tą samą mocą krąży; jeśli słabnie, igła zbliża się znowu do naturalnego swego położenia i zajmuje takowe, skoro on całkiem ustanie. Doświadczenie okazało, że strumień objawia dążność postawienia igły prostopadle do drutu, w którym krąży, czemu magnetyzm ziemi się opiera i dla tego jej pewien przekątni kierunek nadaje. Igła zaś astałycz-na, niepodlegająca wpływowi magnetyzmu ziemskiego, stawia się istotnie prostopadle do druta łącznikowego, skoro wpływowi najsłabszego strumienia poddaną zostanie. Strumień prostolinijny objawia usiłowanie wprawić w ruch obadwa bieguny igły magnesowej, pędząc biegun północny, według prawa Ampera na lewo, a południowy na prawo w kierunku, który jest prostopadły do płaszczyzny, przesuniętej przez kierunek strumienia i odpowiedni biegun. Dopóki on jednakowo działa na obydwa bieguny igły, chociażby zupełnie ruchomej, takowe krążenie do skutku przyjść niemcże; atoli zaraz następuje, skoro działa tylko na jeden biegun igły ruchomćj, albo z nierówną siłą na obydwa jćj bieguny. Widać to na tak zwanych wirujących aparatach elektromagnetycznych, gdzie magnes krąży około drutu, albo drut około jednego bieguna magnesowego, albo magnes około swej osi długości, albo nareszcie kółko zębate między biegunami magnesu około swej osi, jak to niżej zobaczymy. Gdy bowiem z jednym biegunowym łącznikiem stosu galwanicznego zetkniemy kawałek pionowego, na parę linii od końca szklanną perełką opatrzonego drutu, który się tym końcem dotyka środka powierzchni rtęci, a do brzegu tejże poprowadzimy drugi łącznik stosu i wpuścimy do niej pręcik magnetyczny, obciążony kawałkiem platyny tak, aby wystając trochę do góry pływał po niej ze stateczną równowagą, puszczony strumień elektryczny zacznie działać na biegun bliższy silniej, aniżeli na odległej-