img888

86 Aspekty mitu

Wszystko to stanie się jeszcze bardziej zrozumiale dzięki przykładom, którymi się teraz zajmiemy. Przekonamy się, w jaki sposób „powrót do początku” posłużył za model dla technik fizjologicznych i psychomentalnych, których celem jest zarówno regeneracja i długowieczność, jak również ostateczne wyzwolenie. Jak mogliśmy się już przekonać, mit kosmogoniczny ma wiele zastosowań, między innymi: uzdrawianie, twórczość poetycka, wprowadzenie dziecka w obręb społeczności i kultury, itd. Przekonaliśmy się również, że regressus ad uterum może być porównany z cofaniem się do chaotycznego stanu sprzed Stworzenia. Dzięki temu wiemy już, dlaczego niektóre archaiczne zabiegi terapeutyczne posługują się rytualnym powrotem do łona, a nie uroczystą recytacją mitu kosmogonicznego. W Indiach na przykład do dziś jeszcze metodą używaną przez medycynę tradycjonalną w odmładzaniu starców i rekonwalescencji skrajnie wyczerpanych jest zakopywanie ich w jamie mającej kształt macicy. Wyraźnie widać tu symbolikę „nowych narodzin”. Podobne zwyczaje spotkać można zresztą także poza Indiami: na przykład zakopywanie chorych mające umożliwić ich odrodzenie na łonie Matki-Ziemi^{1 2}.

Również w Chinach spotkać można przeświadczenie o terapeutycznej mocy „powrotu do początku”. Taoizm przywiązuje dużą wagę do „oddychania embrionalnego”, labci. Technika ta polega na oddychaniu w obiegu zamkniętym, tak jak w przypadku płodu; adept stara się naśladować krążenie krwi i oddechu z matki do dziecka i z dziecka do matki. Wstęp Taixi k'eou kiue („Ustne przepisy oddychania embrionalnego”) mówi to wyraźnie: „Powracając do podstaw, zwracając się ku początkom, wypędzamy starość, powracamy do okresu płodowego”'⁰. Oto zaś fragment tekstu współczesnego taoizmu synkretycznego:

(Budda) Joulai (tzn. Tathagata) w swym wielkim miłosierdziu udostępnił metodą pracy (alchemicznej) z użyciem Ognia i nauczył ludzi przenikać na nowo do łona po to, aby odzyskali oni swoją (prawdziwą) naturą i (pełnią) swojego życiowego przeznaczenia³.

„Oddychanie embrionalne” i działalność alchemiczna to dwie różne, a jednak wzajemnie uwarunkowane techniki mistyczne, które dążą do realizacji „powrotu do początku”. Wiemy, że są to jedyne metody, którymi posługują się taoiści, aby osiągnąć młodość i długowieczność („nieśmiertelność”). Przeprowadzaniu eksperymentów alchemicznych musi towarzyszyć stosowna medytacja mistyczna. Podczas łączenia metali taoistyczny alchemik stara się jednocześnie dokonać we własnym ciele zespolenia dwóch pierwiastków kosmologicznych, Nieba i Ziemi, co służyć ma przywróceniu chaotycznego stanu początkowgo panującego przed stworzeniem. Stan ten, celowo zresztą określany mianem „chaotycznego” (houen), odpowiada zarówno temu, w jakim znajduje się jajko czy embrion, jak i rajskiemu i idyllicznemu stanowi świata nie stworzonego⁴. Taoista stara się go osiągnąć drogą medytacji, która towarzyszy eksperymentom alchemicznym, lub drogą „oddychania embrionalnego”, które sprowadza się przede wszystkim do tego, co nazywane jest „zjednoczeniem oddechów” — techniki dość złożonej, której nie możemy tutaj analizować. Wystarczy powiedzieć, że „zjednoczenie oddechów” ma pierwowzór kosmologiczny. Według tradycji taoistycznych „oddechy” były na początku pomieszane i tworzyły jajo, Wielkie Jedno, z którego wyłoniły się Niebo i Ziemia⁵.

1

   Por. Eliade, Traktat o historii religii, dz. cyt., s. 238 i nast.

2

   H. Maspero, Les procedes de Nourrir Ie Principe Vital dans la religion taoiste ancienne, „Journal Asiatiąue”, kwiecień-czerwiec 1937, s. 198.

3

   Houei-ming-king Lieou Houayanga, cytowany przez Rolfa Steina w: tegoż, Jardins en miniaturę d'Extrhne-Orient, „Bulletin de 1’Ecolc Franęaise d’Extreme-Orient”, t. XLII, Hanoi 1943, s. 97.

4

   Por. Stein, Jardins en miniaturę d'Extreme-Orient, dz. cyt., s. 54.

5

   Maspćro, Les procedes de Nourrir le Principe Vital dans la rt-ligion taoiste ancienne, dz. cyt., s. 207, nr 1.