FizykaII88701

881

szego ciała podwyższając temperaturę, wszystkich jego części. Tę własność ciał rozprowadzania czyli przewodzenia ciepła przez całą masę swoją, nazywamy przewodnictwem ciepła. Otóż nie trudno zrozumieć, że według tego, czy ruch, nazwany ciepłem, , rozciąga się. na molekuły ważkie, czy na cząsteczki eteru, w kryształach kierunki największego i najmniejszego przewodnictwa ciepła z osiami ich elastyczności, albo z osiami elastyczności eteru w nich zawartego identyczne być muszą. Z postrzeżeń •Senarmonta okazało się. wyraźnie, iż w listeczkach gipsu pierwszy przypadek ma miejsce, co też doświadczenia z figurami dźwięku w płytkach z górnego kryształu i tafelkach ze spatu wapiennego potwierdziły. Zatem można za rzecz doświadczeniami udowodnioną uważać, że istota ciepła polega na peryodycznym ru-■chu molekułów ważkich ciała, a nie na samych drganiach eteru, w niem zawartego. Tego samego zdania jest też fizyk Clausius'"), który utrzymuje, że ten ruch materyalnych cząstek jest inny w ciałach stałych, a inny w ciekłych i powietrznych. W pierwszych poruszają się molekuły dokoła pewnych miejsc równowagi, lub drgają po prostu jak wahadełka pod wpływem sił, które jedne z nich wywierają na drugie. Prócz drgań prostolinijnych, mogą też istnieć w nich ruchy obrotowe dokoła środkowych punktów ciężkości molekułów, tudzież ruchy ich części składo-. wych, t. j. atomów, w skład ich wchodzących. W ciałach ciekłych odbywają się. ruchy drgające, postępowe i toczące; żywa •siła ruchu w stosunku do wzajemnego przyciągania się. molekułów nie jest jeszcze dostatecznie wielką, aby jedne z nich całkiem od drugich oddzielić, dla tego utrzymują się. one razem w pewnej objętości nawet bez zewnętrznego ciśnienia. W ciałach nareszcie powietrznych biegną molekuły w prostych liniach dalej (§ 140 T. I), przyczem niezawodnie następują także ruchy winowe, a nawet prawdopodobnie drgania atomów, mieszczących się w tych molekułach ¹). W nowszej ter mice (nauce o cieple),

Fizyka T. II. 111

1

**)_ Jironig. Grundziige einer Theorie d. Gase Pogg. Ann. T- 09, str. 315; tndzież de Sagę Denx traitćs de physiąre mecaniąue publies pai ńerre Pre-Tost. Geneye et Paris, 1818.