FizykaII89401

888

nia, ale także w ogólności wskutek zmian, zachodzących we wzajcmhem położeniu środkowych miejsc łych drgających punktów materyalnych; Jakiekolwiek są siły, które przy zmianach tego rodzaju skutecznemi się okazują, lub muszą być pokonane, zawsze zmiany te wymagają zużyda mechanicznej pracy, albo przez nie zaspiżona praca w żywą siłę przeobraża się. Siły j. dnak, o których tu mowa, są dwojakiego rodzaju: tak zwane wewnętrzne i zewnętrzne. Pierwsze są czynne pomiędzy pojedynczemi cząsteczkami, do tego samego ciała na-leżącemi; drugie zaś pochodzą od działań innego ciała (jako systemu materyalnych punktów) na pierwsze i objawiają się w, ogólności przez ciśnienie ze wszech stron na powierzchnię jego czyli przez ugniatanie onej. Całą tę pracę, która w takim razie wskutek zmiany w mechanicznym rozkładzie czyli w rozmieszczeniu najdrobniejszych cząstek ciała bywa wziętą lub oddaną, nazwał Klauzyusz ¹) pracą disgregacyi czyli rozmieszczenia.

Można przeto utrzymywać, że każda zmiana stanu ciała połączona jest z pobieraniem lub udzielaniem pracy drżenia lub pracy disgregacyi albo obu razem, jakiegokolwiek rodzaju są te działania, które takie zmiany stanu w systemie punktów materyalnych sprawiają. Wziąwszy zaś bliżej na uwagę zmiany, zachodzące w ciele, któremu się ciepła udziela lub zabiera, w ogóle także zmiany w objętości jego okazują się po największej części śród pokonania sił zewnętrznych tj. zewnętrznego ciśnienia. Z tego wnosimy, że ciepło, udzielone ciału, sprawia też w ogólności zmianę w rozkładzie (rozmieszczeniu) molekuło w jego, że więc przy tern praca disgregacyi zużywa się lub bywa uzyskaną, a ilość onego ciepła- bez wątpienia także w pewnym związku zostaje z tą pracą disgregacyi czyli rozmieszczenia. Lecz taki- sam związek istnieje także między oną ilością i równocześnie następującą zmianą w pracy drżenia molekuło w; dla tego nasuwa się przedewszystkiem pytanie: jaki związek pomiędzy temi dwiema ilościami zachodzić może? Mechaniczna teorya ciepła opiera się w tym względzie na przypuszczeniu następującej treści: „Ilość ciepła, udzielonego ciału

1

1 Ob. Pagg. Ann. z r. 1862 T. 116, str. 73, tudzież Clausius „Abhaii-dlungen tiber d inech. Warmctheoric. Braunsch. 1864. Bozprawa YI-