Image35

216

„Monsienr le Conseiller d’Etat Staszic. En accordant par nn dócrót de ce jour mon entiere approbation a 1’ćtablissement d’une socióte de secours rautuel, en favenr de laąuelle vous avez renomó k la propriśte du domaine de Hrubieszów, j’ai eprouvó one satisfaction ródle dont je me je me plais k Yous donner l’assurance. Vous trouverez la plus belle rćcompanse de vues philan-tropiąues qui vous ont dietę un aussi noble abandoD d’une partie considćrable de yotre fortunę, dans la conviction d’avoir contribuć, aux progrós de la civilisation et du bien-ótre d’une classe d’habitans aussi digne d’intóret. Recevez Monsieur le Conseiller d’Etat Staszic l’expression de ma bienveillance et de mon estime.

St. Petersburg le 13 (25) Juin 1822.    (podpisano) Alexandre.

Staszic urodził się w Wielkopolsce, w mieście Piła roku 1755, z niezamożnych rodziców. Ulegając ich woli, poświęcił się stanowi duchownemu, a ukończywszy szkoły w kraju , otrzymawszy od ojca część majątku na niego przypadłą, udał się w celu wyższego uksztalcenia naukowego za granicę. Zwiedziwszy Lipsk i Getyngę, przybył do Paryża i tu najdłużćj zabawił. W ścisłej zażyłości z Bulfonem, d’Alambertera i Rajnalem; oddał się z całym zapałem naukom przyrodzonym, a dowodem lego jest tłumaczenie Staszica epok natury Buffona. Po zwiedzeniu Alp i Apeninów, oddał się całkiem badaniom geologicznym. Kilka lat usilnćj pracy i wędrówki odbyte w karpatach, dostarczyły mu materjałów do dzieła znakomitego; o ziemiorodztme gór. Chcąc je dokładnóm uczynić, zwiedzał on Polskę całą, wdzierał się na szczyty gór, oznaczał które są pierworodne, które przechodowe; spuszczał się w przepaście ziemi, śledził jój pokłady, wskazał jakie są w każdej krainie kruszce, ziemie, skamieniałości, części roślinne, marmury, porfiry, wody mineralne i t. p. Z całym poświęceniem sumiennego badacza, wiele lat poświęcił pracy i trudu, ażeby dzieło to postawić na odpowiedniej stopie nauki. Zbogacony licznemi wiadomościami, mianowicie o geologii i geognozyi, przybył do stolicy rzeczypospolitćj, gdzie zamiast uprzejmego przyjęcia, jakiego się spodziewał, znalazł odpychającą oziembłość, którą naówczas wyniosła duma rodowa, stawiała między sobą, a upośledzonym w urodzeniu talentem. Nie przypuszczony do urzędu o jaki się starał, porzucił Staszic świat, i oddał się badaniom naukowym w skromnóm zaciszu, gdy go z tego ustronia wywiódł Andrzój Zamojski kanclerz W. koronny, powierzając młodemu jeszcze Staszicowi, wychowanie dwóch swoich synów, których prowadzenia, gorliwy obywatel, dla prac na siebie włożonych na czas zrzec się musiał, a przez to podał mu sposobność poznania życia publicznego i potrzeb kraju. Z tego to czasu pozostała praca Staszica: „ Uwagi nad życiem Jam Zamojskiego,“ w roku 1785 wydana; dzieło rzucające światło na potrzeby narodu, znacznie wpływające na kierunek prac cztero-letmego sejmu. Po zmianach krajowych, za utworzeniem Księstwa Warszawskiego, powołany przez króla saskiego Staszic, zasiadł w Radzie Stanu w urzędzie referendarza. Odtąd postępując szybko, przechodził coraz wyższe stopnie za czasów Królestwa Polskiego W chwili zgonu był ministrem stanu, dyrektorem jeneralnym Dyrekcyi przemysłu i kunsztów w Ministerjum spraw wewnętrznych i policyj, a przytem prezesem Towarzystwa Królewsko -Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Oddany mozolnćj pracy i usługom kraju, skromny był tak w ubraniu swojśm, jak zarówno ograniczał wydatki na utrzymanie. Zasadą jego życia było to,