Magazyn6

0701

99

AKT NAWIGACYJNY CROMWELLA — ALASKA

prowadzić liczne wojny, zwłaszcza z Ho-1 andją i Francją.

Literatura: o. D. Beer: Cromwell*w Economic Policy, „Political Science Quarterly— Child: New Dis-course of Trade. Londyn — Robert Cokes Diacourse of Trade₀ — Sven Helander u. Franz Haslinger: Seeschiffahrt, „HandicCrtcrbuch der Staalswissenschaften Jena 1909.

Jan HempeL

Alandzkie wyspy.

i. Położenie geograficzne. 2. Stosunki polityczne.

1.    Położenie geograficzne. A. w. w liczbie 300 (w tem 80 zamieszkałych) stanowią granitowo-gne j sowy archipelag o łączne] powierzchni i 442 km². Żyje na nich około 30 000 mieszkańców pochodzenia głównie szwedzkiego, utrzymujących 6ię z rybołówstwa, hodowli i z uprawy roli. Archipelag Alandzki zamyka wejście do zatoki Botnickiej, co zdecydowało o jego znaczeniu. Na największej z wysp, to jest na wyspie Aland (640 km*; 1 800 mieszk.) wznieśli Rosjanie punkt oparcia dla floty (Bomarsund), skasowany w r. 1858, w związku z ogłoszeniem neutralności wysp na wypadek wojny. Obecnie należą wyspy Alandzkie do Finlandji na zasadzie rozstrzygnięcia Ligi Narodów (1921).

Geologicznie i tektonicznie reprezentują one potrzaskany człon tarczy fenno-skandz-kiej, którego powierzchnia uległa daleko idącemu zniszczeniu przez lądolód skandynawski.    -

Orm.

2.    Stosunki polityczne. A. w. nabrały już w połowie XIX w. szczególnego znaczenia w prawie międzynarodowem. Należące pierwotnie do Szwecji, traktatem pokoju we Frederiksham (17. IX. 1809 r.) przechodzą pod panowanie cesarza Wszech Rosji, jako władcy Finlandji. Konwencją zawartą w Paryżu 30. III. 1856 r. zobowiązuje się Rosja nie wznosić żadnych fortyfikacyj, ani innych urządzeń obronnych, wojskowych lub morskich, na wyspach Alandzkich. W czasie wielkiej wojny naruszył rząd rosyjski postanowienia wspomnianej konwencji, dokonując prac fortyfikacyjnych, które po przejęciu A. w. we władanie Finlandji zostają zniszczone. Po wielkiej wojnie posiadanie tych wysp było przedmiotem sporu między Finlandją a Szwecją. Ta ostatnia, powołując się na wolę ludności, pragnącej do

Szwecji powrócić, występuje z odnośnemi rewindykacjami. Finlandja, ze swej strony, broni praw suwerennych do A. w., będących integralną częścią jej terytorjum. Z inicjatywy W. Brytanji spór rozstrzygnęła Rada Ligi Narodów (lipiec 1921) na podstawie § 11 p. 2 Paktu Ligi, przyznając A. w. Finlandji. „W interesie jednak pokoju powszechnego, dobrych stosunków między Szwecją a Finlandją oraz mając na widoku dobrobyt i pomyślność wysp samych" — Rada L. N. wyraziła pogląd, że należy drogą specjalnej umowy międzynarodowej zagwarantować demilitaryza-cję i neutralizację archipelagu wysp Alandzkich. W tym celu zwołano do Genewy konferencję z udziałem: Szwecji, Finlandji, Estonji, Łotwy, Polski, Francji, Niemiec, W. Brytanji, Włoch i Danji, której wynikiem jest „Układ dotyczący niefortyfikowania i neutralizacji Wysp Alandzkich" (20. X. 1921). Na mocy tej umowy, zawartej pod auspicjami i gwarancją L. N., wyspy Alandzkie stanowią terytorjum zdemilitaryzowane i unietykalnione („Neutralisation", „Befriedung"). Finlandja zobowiązała się bowiem nie przedsiębrać na ich terenie jakichkolwiek prac fortyfikacyjnych i wojskowych, lotniczych lub morskich, nie posyłać na wyspy sił zbrojnych (z wyjątkiem oddziałów policyjnych), nie dawać postoju okrętom wojennym i samolotom bojowym, nie wwozić i nie wywozić broni i amunicji etc. A. w. nie mogą ponadto ani bezpośrednio, ani pośrednio, być terenem jakichkolwiek operacyj wojennych.

Literatura: Andorom: La origina de la guestion d’Aland. Paru 1920. — Dealer: La guestion da Ileś d'Aland. Paris 1920. — FUlschmanru Die Alandfrage. Berlin 1918. — Hermanom: La guestion da' Ilu d’Aland. Paris 1921. — Sederholmi La guatun d’Aland. Parit 1920. — 'Jenie: The Aland guestion and the rights of Fml ar ul. Paru 1920. — Stad-Hol.tein: Sierige og Aland. Stockholm 1916.— Tenie: Die Alandsfrage nor dem V0lkcrbund. ,£eilschrift far Vólker-recht". Berlin 1921. — Ternie: La guatzon des lles d’Aland „Retme Poliligue Internationale“. Paris 1920. — Poza tem urzędowe wydawnictwa ssw edzkie i fińskie, a takie i Ligi Narodów

Witold Bronowski.

Alaska.

i. Położenie, obszar, granice. 2. Klimat, rzeki. 3. Ludność, osiedla, bogactwa naturalne. 4. Przemysł 1 handel.

1. Położenie, obszar, granice. W znaczeniu obszerniejszem obejmuje A. północno-zachodni koniec Ameryki Półn., leżący na za