Magazyn6

2101

113

ALZACJA — AMAZONKA

czyła się klęską. U schyłku wojny światowej, kiedy Niemcom zagrażała już klęska, zaproponowali cmi w październiku 1918 r. Alzatczykom całkowite wyodrębnienie w ramach Rzeszy Niemieckiej. Alzatczycy odrzucili tę ofertę, uczynioną pod przymusem. W kilka tygodni później wojska francuskie objęły w posiadanie Alzację. Strassburg został zajęty 25 listopada przez generała, późniejszego marszałka Petain’a i gen. Ca-stelnau. Około 140 tysięcy napływowej ludności niemieckiej opuściło A. Przywrócono znowu podział A. na aepiai tament Górnego i Dolnego Renu, a w r. 1919 posłowie alzaccy zasiedli w parlamencie francuskim. Komisarzem rządowym w oswobodzonej A. został Millerand, późniejszy prezydent Francji. W r. 1924 za radykalnego gabinetu Herriot’a powstał w A. konflikt na tle polityki religijnej. Alzatczycy byli przeciwnikami francuskiej szkoły bezwyznaniowej. Dążenie to popiarli autono-miści miejscowi, będący niekiedy pod wpływem Rzeszy Niemieckiej. Doszło nawet tutaj do strejku szkolnego w całej A. w obronie szkoły wyznaniowej. Rząd francuski odpowiedział na to represjami, aresztowaniami przywódców i oddaniem pod sąd. Zadrażnione stosunki za następnego gabinetu uległy złagodzeniu, rząd poczynił pewne ustępstwa w dziedzinie religijnej i szkolnej. Nastąpiło piewnego rodzaju odprężenie.

Literatura: F, Eccard.: d’Alsace sous la donunation allemande. Paryż 1918.— L. G. Gtockler: Das Elsass.Freiburg 1876. — Bohdan Hutten-Ccapski: 60 lat politycznego i towarzyskiego życia. I. Warszawa 1935 — Petentem: Das Deutschtum in Elsass. Monachjum 1902.

). L

Ałtajskie góry.

A. góry, ograniczone od południowego zachodu Dżungarja, przechodzą na wschodzie w góry Sajańskie. Jest to górotwór erozyjny, powstały przez wtórne rozcięcie zrównam j a potem wyniesionej powierzchni. Budują go łupki krystaliczne i pialeo-zoiczne skały osadowe, przetkane bogato intruzjami, co nie pozostało bez wpływu na wystąpienie bogactw mineralnych. Całe pasmo wznosi się do wysokości 4 540 m (Bia-łucha) i zawdzięcza dzisiejszy krajobraz erozji lodowcowej. W obszarze średniogór-skim dominuje las, jużto zwarty, już też parkowy; wnętrze gór, wzniesione ponad górną granicę lasu, pokrywają łąki i hale, na których górale kałamuccy wypasają bydło. Góry A. kryją w swem wnętrzu miedź, srebro i złoto, których wydobycie w ostatnich latach spadło na rzecz rudy żelaza — również tam wydobywanej, co pozostaje w związku z odbudową pokładów węgla na Syberji.

Orm.

Amazonka.

A., jedna z najpotężniejszych rzek świata, długości 5 500 km, odwadnia dorzecze

0    powierzchni zgórą 7 miljonów km* (największe na świecie). Wypływa w Andach peruwiańskich z jeziora Lauricocha. Znana w górnym biegu pod nazwą Maranon. Odcinek biegu przez Andy, słynny z dzikości

1    malowniczości, jest prawie niezamieszkały. Rzeka spada w dół doliną, której ściany wznoszą się gdzie niegdzie do 2 000 m. Od 174 m nad poziom morza, gdzie znajduje się ostatni wodospad, rzeka jest żeglowna i ma charakter dojrzały. Uchodzi do oc. Atlantyckiego szerokiem c»tuarjmn, przedstawiaj ącem labirynt kanałów i wysp. Reginie hydrologiczny pozostaje pod wybitnym wpływem położenia geograficznrgo, przyczem w rachubę wchodzi nietylko fakt położenia w strefie równikowej, ale i okoliczność nadpływania dopływów z półkul północnych i południowych. W związku z tern utrzymują się na A. wysokie wodo-stany od października do czerwca, zasilane w czasie naszego lata przez dopływy północne, w czasie zaś naszej zimy przez dopływy południowe. W okresie powodziowym rzeka dźwiga swój wodostan znacznie ponad 10 m (nierzadko do 15), a szeroko się rozlewając, zatapia ogromne obszary puszcz nadbrzeżnych. Z dopływów A. zasługują na wzmiankę: Madeira z Ma,morą i Guaporą, Tapajoz, Xingu i Tocantins jako prawo-boczne. Od północy wp>adają Yapura oraz Rio Negro wraz z Rio Branco. Znaczna część dorzecza A. należy do Brazylji. A. posiada ogromne znaczenie jako doskonała droga wodna, umożliwiająca eksploatację pierwotnego lasu (kauczuk), pokrywającego jej dolinę. U stóp Andów (od Ponio de Manseriche) dostępną jest dla statków rzecznych, zaś od Manaos (ok. 2000 km od ujścia) dla wielkich statków morskich. Ogółem wody A. i dopływów Jostiipne są dla żeglugi na przestrzeni oko-

Encyklopedia nauk polityc*nych. 8