Magazyn65201

244

BANKI

bądź spółki akcyjnej, bądź spółki komandytowo-akcyjnej, oraz przedsiębiorstwa bankowe, założone na mocy przepisów o związkach międzykomunalnych (celowych), z wyjątkiem komunalnych kas oszczędności i gminnych kas wiejskich pożyczkowo-oszczędnościowych". Z powyższego widać, jak różną i węższą jest prawna definicja banku od ekonomicznego pojęcia z wyrazem tym związanego.

3. Przedsiębiorstwa bankowe. Do przedsiębiorstw bankowych zalicza prawo bankowe: a) banki (definicja, jak wyżej); b) domy bankowe — przedsiębiorstwa bankowe, należące do osób fizycznych lub istniejące w formie spółki jawnej (firmowej) albo komandytowej, uprawnione do wykonywania bądź wszystkich zwykłych czynności bankowych — są to domy bankowe o pełnych prawach, bądź też zwykłych czynności bankowych, z wyjątkiem przyjmowania wkładów i depozytów oraz wydawania gwarancyj — domy bankowe o ograniczonych prawach; czynności bankowe dzieli nasze prawo (art. 24 i 25) na czynności zwykłe i czynności, wymagające osobnego zezwolenia. Do tych ostatnich należą: a) wydawanie dowodów wkładowych płatnych okazicielowi (książeczek wkładkowych płatnych okazicielowi i asygnat kasowych na okaziciela), b) udzielanie pożyczek pod zastaw ruchomości, z wyjątkiem pożyczek pod zastaw papierów wartościowych i towarów i c) czynności emisyjne (emisja listów zastawnych i obligacyj). Domy bankowe nie mogą trudnić się wykonywaniem czynności wymagających osobnego zezwolenia inin. Skarbu, czyli wogóle nie mają możności uzyskania takiego zezwolenia) ; c) kantory wymiany — przedsiębiorstwa zorganizowane w takiej samej formie, jak domy bankowe, opisane pod 2), których zakres działalności ogranicza się tylko do dokonywania na rachunek własny i obcy operacyj kupna 1 sprzedaży pieniędzy zagranicznych w monetach i banknotach, krajowych papierów wartościowych i losów krajowych loteryj oraz operacyj ubezpieczenia obligacyj krajowych pożyczek premjowych przed stratą w wypadku wylosowania do wykupu po kursie niższym (z zasady al pari) od giełdowego; d) lombardy czyli zakłady zastawnicze, zadaniem których jest udzielanie pożyczek pod zastaw ruchomości (z wyjątkiem papierów wartościowych) i przyjmowanie ich do przechowania; prawna forma organizacji lombardów jest dowolna, z wykluczeniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (ograniczenie to stosowane jest w Polsce do wszystkich przedsiębiorstw bankowych. Art. 9 prawa bankowego głosi: „Koncesja na prowadzenie przedsiębiorstwa bankowego nie może być udzielona spółce z ograniczoną odpowiedzialnością"); e) spółdzielnie kredytowe, za które prawo uważa zrzeszenia gospodarcze oparte na ustawie o spółdzielniach i trudniące się czynnościami bankowemi, jako głównym przedmiotem przedsiębiorstwa.

4. Rodzaje banków. Jako rodzaje banków, polskie prawo bankowe wymienia, poświęcając im szereg artykułów — dwa, a mianowicie: banki kredytu krótkoterminowego, to jest takie, „które w zakresie działalności kredytowej trudnią się, jako głównym przedmiotem przedsiębiorstwa, udzielaniem pożyczek krótkoterminowych dla przemysłu, handlu i rolnictwa", oraz banki hipoteczne, za które uważa „przedsiębiorstwa bankowe, które albo wyłącznie albo obok innych statutem dozwolonych czynności zajmują się udzielaniem pożyczek na hipotekę nieruchomości i na tej podstawie wydają listy zastawne".

Za banki wreszcie w terminologji prawniczej, choć nie na podstawie prawa bankowego, lecz własnych statutów wydanych na drodze ustawodawczej, uważane są: bank emisyjny oraz bankowe państwowe przedsiębiorstwa, jak Bank Gospodarstwa Krajowego i Państwowy Bank Rolny.

Wywodami powyższemi ujęliśmy w najogólniejszej formie zagadnienie definicji pojęcia bank oraz podział banków ze stanowiska polskiego prawa bankowego. Jeżeli utworzyliśmy zbiorową grupę z przedsiębiorstw bankowych, banku emisyjnego, banków państwowych, kas oszczędności, towarzystw kredytowych (miejskich, ziemskich i przemysłowych) oraz t. zw. spółek lokacyjnych („investment trust’ów), to grupa ta pokryłaby w całości szeroko ujęte pojęcie banku w rozumieniu ekonomisty.

Wspomniane wyżej spółki lokacyjne („in-vestment trust’v“) (rozpowszechnione najwięcej w Stanach Zjednoczonych A. i An-glji) są to — w najogólniejszem ujęciu spółki, mające na celu posiadanie i administrowanie udziałów (akcyj i t. p.) i obligacyj szeregu podobnych lub też zupełnie