B574 8
34

122 ROBERT BERNHARD!

on zabarwienie ciemnoczerwone, a otaczająca skóra jest nieco obrzękła. Naciek ten jest stosunkowo mało bolesny. Ciepłota ciała zazwyczaj bywa prawidłowa. Po pewnym czasie naciek mięknie w kilku miejscach. Niekiedy znowu tworzy się w nim niewielka wyniosłość barwy sinoczerwonej, spoistości miękkiej. W dalszym przebiegu ogniska te ulegają rozpadowi, a wtedy można się przekonać, ze powstałe otwory prowadzą do głębokich przetok, łączących powierzchnię skóry z pierwotnem siedliskiem promienicy. Wejście do przetok może się też znajdować na dnie cwrzodzeń promieniczych. O kierunku przetok świadczy obecność twardych powrózkowatych nacieków. Czasem nacieczenie okołoprzetokowe jest jednak o tyle nieznaczne, a powrózek tak cienki, że można go przeoczyć podczas badania. W tych razach dopiero zabieg chirurgiczny może napewno rozstrzygnąć pytanie, czy mamy przed sobą pic-wotną, czy też wtórną promienicę skóry.

W niektórych — o wiele rzadszych — przypadkach wtórna promienica skóry występuje pod postacią miękkich guzków, podobnych do tworów gruźlicy rozpływnej lub do rozmiękłych kilaków. Czasem znowu powstają ropnie. Spostrzegano je stosunkowo najczęściej w promienicy jamy brzusznej, Niekiedy jednak guzy promienicze skóry mogą być do czasu o tyle twarde, iż wzbudzają podejrzenie nowotworu.

Punktem wyjścia wtórnej promienicy skóry bywa zazwyczaj jama ustna, płuca oraz jelita. Z tem też łączy się okoliczność, że najczęstszem umiejscowieniem wtórnych zmian skóry bywa tv'arz, szyja, klatka piersiowa oraz ściana brzuszna. Na twarz i szyję sprawa zwykła przechodzić z żuchwy (chore zęby), na skórę zaś klatki piersiowej z płuc lub z gruczołów oskrzelowych (o wiele rzadziej). Stąd też zdążają drogi promienicy, ujawniającej się w okolicach pachowych. W jamie brzusznej ogniska chorobowe mieszczą się naj^j częściej w wyrostku robaczkowym, rzadziej w innych odcinkach kiszek. W skórze znowu brzucha promienica wtórna pokazuje się dosyć często w okolicy pępkowej. Umiejscowienie w pachwinach ma swe źródło w promienicy miednicy

Powikłania, spostrzegane w promienicy, zależą głównie od zakażeń wtórnych, spowodowanych drobnoustrojami ropotwórczemi. Stosunkowo najczęściej spostrzegano ropnicę. Nie wywiera ona jednak wyraźnego wpływu na schorzenie podstawowe. W niektórych tylko razach przyśpiesza być może rozwój promienicy w skórze. Również bez wpływu okazała się róża (A. KOZERSKI).

Przebieg pierwotnej promienicy skóry zazwyczaj bywa przewlekły. Sprawa może trwać miesiące i lata. Ostry przebieg promienicy należy do wyjątków (LESER) Samowyleczenie częściowe, a nawet całkowite zdarza się nie-watphwie, w większości jednak przypadków promienica wymaga energicznych zabiegów leczniczych, Przebieg wtórnej promienicy skóry jest w zupełnej zależności od stanu ogniska pierwotnego.

Rozpoznanie. O promienicy skóry należy pamiętać w każdem spostrzeżeniu, na którego obraz kliniczny składają się nacieki guzowate oraz