Magazyn6
4501

337

BANKI

1928—1929 zostały powołane do życia dwa nowe. towarzystwa kredytowe miejskie na terenach, które dotychczas nie znały tej formy instytucyj, mianowicie we Lwowie i w Poznaniu.

Na tern zakończył się narazie proces rozbudowy aparatu kredytu długoterminowego. Nie zakończył się jednak proces jego reorganizacji i przystosowywania się do zmienionych warunków gospodarczych. Warunki te doprowadziły nietylko do powstania nowych instytucyj, lecz także spowodowały likwidację niektórych słabszych placówek; i tak na terenie Małopolski kilka banków zawiesiło działalność emisyjną w zakresie kredytu długoterminowego, a w sta-djum likwidacji weszły towarzystwa kredytowe miasta Suwałk i Siedlec. Wobec słabej chłonności polskiego rynku lokacyjnego i dążności do pozyskiwania kapitałów zagranicznych dały się silnie odczuć ujemne strony organizacji polskiego kredytu długoterminowego w postaci słabości finansowej poszczególnych prywatnych instytucyj oraz zbyt wielkiej różnorodności papierów lokacyjnych. Na tern tle powstały koncepcje scentralizowania działalności emisyjnej, a zwłaszcza utworzenia centrali emisyjnej dla długoterminowego kredytu rolnego. Kiyzys światowy przeszkodził jednak zrealizowaniu tych koncepcyj.

Od czasu stabilizacji złotego były czynne na polu długoterminowego kredytu emisyjnego następujące instytucje, względnie grupy instytucyj: 1) Bank Gospodarstwa Krajowego, 2) Państwowy Bank Rolny, 3) trzy Towarzystwa Kredytowe Ziemskie, 4) 14 Towarzystw Kredytowych Miejskich, 5) Tow. Kredytowe Przemysłu Polskiego, 6) 2 banki akcyjne hipoteczne, 7) 2 banki komunalne.

2. Organizacja instytucyj kredytu długoterminowego w Polsce, a) Uwagi ogólne. Organizacja polskich instytucyj kredytu długoterminowego nie jest ujęta w jednolity schemat. Banki państwowe rządzą się własnemi statutami, które mają moc ustawy i stanowią lex specialis w stosunku do obowiązujących norm prawa bankowego. Towarzystwa kredytowe opierają swą działalność na statutach, które posiadają również charakter norm prawa publicznego. Banki hipoteczne i komunalne podlegają prawu bankowemu.

b) Bank Gospodarstwa Kratowego został założony na mocy rozporządzenia Prezydenta R. P. z dn. 30. IV. 1924 r., jako bank państwowy. Statut Banku został wydany w formie rozporządzenia Ministra Skarbu z dn. 30. V. 1924 r., statut ten uległ kilkakrotnie nowelizacji; również rozporządzenie Prezydenta R. P. o utworzeniu Banku zostało zmienione rozporządzeniem Prezydenta R. P. z dn. 3. XII. 193° ^r- Według stanu z r. 1935 kapitał zakładowy Banku wynosi 150 milj. zł. W kapitale Banku mogą brać udział również związki komunalne, jednak udział Skarbu Państwa nie może być mniejszy, niż 60% kapitału zakładowego. Władzami Banku są: i) Prezes i Wiceprezes Banku, mianowani przez Prezydenta R. P. na okres pięcioletni, 2) Rada Nadzorcza, 3) Dyrekcja, 4) Komisja Rewizyjna.

Zadaniem Banku jest przedewszystkiem udzielanie długoterminowych pożyczek na cele inwestycyjne. Bank udziela pożyczek hipotecznych na majątki ziemskie i nieruchomości miejskie, emitując na podstawie tych pożyczek listy zastawne; na podstawie udzielonych pożyczek komunalnych, zabezpieczonych majątkiem i dochodami samorządów, emituje obligacje komunalne; Bank udziela również pożyczek na nieruchomości przemysłowe, emitując na ich podstawie obligacje bankowe. Bank ma prócz tego prawo udzielania pożyczek, zabezpieczonych hipotecznie na majątku przedsiębiorstw kolejowych oraz emitowania na ich podstawie obligacyj kolejowych, dotychczas jednak z prawa tego nie skorzystał. Listy zastawne i obligacje Banku są wyposażone w gwarancję Skarbu Państwa.

Obok operacyj długoterminowych Bank jest uprawniony do wykonywania wszelkich innych czynności bankowych; jest więc bankiem typu mieszanego. Niezależnie od operacyj we własnym zakresie działania Bank administruje funduszami państwowemi, udzielając z nich pożyczek na określone cele. Z pośród tych operacyj główną pozycję stanowią fundusze budowlane (Państwowy Fundusz Budowlany). Bank udziela pożyczek budowlanych bądź ze środków Państwowego Funduszu Budowlanego, wzgl. Śląskiego Funduszu Gospodarczego (na terenie Śląska), bądź z funduszów własnych; pożyczki te ulegają po ukończeniu budowy konwersji na px>życzki w listach zastawnych (o ile pożyczka nie przekracza 50% wartości nieruchomości), względnie w obligacjach budowlanych

22

Encyklopedja nauk politycznych.